Білім беру бағдарламасы 022-2023 оқу жылының көктемгі семестрі курс, қазақ бөлімі
Сөйлеудің психологиялық табиғатын талдайык
жүктеу/скачать 375,53 Kb. Pdf көрінісі
|
15-лекция
| 1.Сөйлеудің психологиялық табиғатын талдайык
Өткен сабакта сөйлеу мәселесіне катысты көптеген акпараттар алдык, енді сол ойларды бүгін ары карай жалғастырамыз. Адам баласы табиғаттан бағасы жок, теңдесі жок сөйлей алу бакытына ие болған. Ерте балалыктан бастап сөйлеуді үйренеміз, есея келе адамдар сөздеріне мән беріп, дауыс интонацияларына екпін жасап, біресе ренжіп маған жаман сөйледі немесе куанып жаксы сөз айтты деп мәз боламыз. Сөйлеу іс-әрекеті аркылы сен өзіңді баскара бастайсың, мінез-құлыкты реттей бастаймыз. Сөз аркылы (речь) адамдармен катынастарға түсеміз, адам әлеуметтік тәжірибелер жинайды, жалпы өмірін камтамасыз етеді. Адамның сөзі аркылы оның тұлғасының барлык психологиялық келбетін көруге болады. Сөйлеудің психологиялык табиғатын ашу үшін біз көптеген мәселелердің ара жігін ажыратып алуымыз керек, мәселен сөз, сөйлеу, тіл олардың өзіндік кандай ерекшеліктері бар, олардың кандай психологиялык функциялары бар, мінез-құлқымызға калай әсер етеді, кандай түрлері бар, санамызда сөз калай пайда болады, балаларда сөз калай дамиды, сөйлеу және ойлау мәселесі, ең бастысы ойдың сөзге катынасы кандай, сөздің сана іс-әрекетінің әртүрлі психологиялык функциялары мен түрлеріне катынасы туралы сұрактар да маңызды, психологиялық сұрактар кандай өте көне ғылым болса, ойлау мен сөйлеудің аракатынасы да соншалыкты көне әрі ойдың сөзге катынасы әлі дұрыс шешімін таппай келе жаткан мәселелердің бірі. Психологияда сөйлеуді қарастырғанда әдетте оны ойлаумен катысты карастырады деп айттык, шындығында ойлау мен сөйлеу тығыз байланысты, сөз деген ерекше функция ол жалпылауды білдіреді, ал жалпылау ойлау операциясы ғой, сөз ұғымдардың (ұғым болса ой нәтижесі емес пе) өмір сүруінің формасы және әрі ойдың да өмір сүру формасы десек те болады Сөйлеу біздің барлык психикалык процестермен өте тығыз интеграцияланған, яғни біріккен, атап айтканда сөйлеудің негізінде оның мағынасын беретін сөз калыптасады және кабылдау, киял, ес сиякты танымдык процестер дамиды. Тіл, сөйлеу, сөз ұғымдары сөздік іс-әрекет (речевая- деятельность) сиякты терминімен тығыз байланысты және өзара олар әрекеттесіп отырады. Сөз-слово- тілдің негізгі бірлігі, сөз тілдің негізгі номинативті және когнитивті бірлігі, сол аркылы біз процестер, белгілер, заттар, катынастар туралы оларды атау үшін, оларды хабарлау үшін сөз бізге кызмет етеді. Сөйлеудің психологиялык табиғатын жаксы түсіну үшін Выготскийдің еңбектерін жаксы біліп талдау керек. Ойлау және сөйлеу психологиясы туралы айтканда Выготскийдің «ойлау және сөйлеу» деген еңбегін аттап кетуге болмайды нағыз алтын классика десек те болады. Л.С. Выготский сөйлеуді тілдік белгілермен жанамаланған жүйе деп аныктап оны «психикалык құрал» деп атады, сөйлеу барлык психикалык процестерді кайта құрайды, соның аркасында ерікті саналы өмір сүру камтылады, Выготскийдің пікірі аркылы карастырсак, ойлау мен сөйлеудің санаға катысты жағын айтатын болсак онда интеллект пен аффектінің арасындағы байланыс туралы да айтамыз. жүктеу/скачать 375,53 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|