Ұлы дала тұЛҒалары қҰдайберген

262 
елдің тілін тексерген миссионерлерді, күншығысшыл оқымыстыларды, 
қазақтың ескі оқығандарын, берідегі жастарды – бәрін де санамалайды. 
Публицистің топшылауынша, «
қазақ тілін зерттеу жұмысы ғылым жолына 
салынбаған, ғылым сатысына көтерілмеген
, «
кустаршылдықтан», 
домбалдап соғудан құтыла алмай келе жатыр
. 
Алдарыңызға тартылып 
отырған «лекциялар» осы жолға тамшыдай да болса пайдасы тимес пе екен 
деген бір тәжірибе ғана. Оның үстіне мұның шын зерттеу түрінде болмай, 
студенттерге оқылған лекциялар болуы, қалың мұғалімге түсінікті қылу 
үшін жеңілдетілген кескін алуы керек болды
...». 
Жоғарыдағы ойлардан Қ.Жұбановтың ғылыми публицистикасының 
қалың көпшілікті баурап алуының сырын ұққандай боламыз. Өйткені, ғалым-
публицистің аталмыш еңбекті дайындағанда ұстанған басты принципі, өз 
сөзімен айтқанда, оның «қалың мұғалімге түсінікті қылу үшін жеңілдетілген 
кескін алуы» керектігі. Біздің аталмыш ғылыми еңбектен публицистикалық 
пайымдауларды 
мол 
кезіктіретініміз 
де 
осы. 
Оның 
ғылыми 
публицистикасының күші де осында. Ғылыми публицистиканың қажетті 
шарттары ретінде оның нақты ғылыми деңгейге сәйкестігі, өзектілігі, 
ақпараттық-деректік қуаты, фактілерге қойылатын қатаң талабы, талдау 
тереңдігі, тұжырымдардың әбден негізделуі, әдеби-көркемдік сапасы 
аталады. Біз талдаған қос еңбек қай жағынан алсақ та, осы шарттарға толық 
жауап береді. Осыдан кейін оның қазақ ғылыми публицистикасының тұнық 
бастауында тұрғаны жөнінде айтуға болады. 
Қаламгер еңбектерінің басты ерекшеліктерінің бірі – тілінің 
жатықтығы, өзекті мәселені бұқараға ғылыми-көпшілік тұрғыдан түсінікті 
жазуы 
Қ.Жұбановты 
қазақ 
ғылыми 
публицистикасының 
негізін 
қалаушылардың бірі деп тануға негіз болды. Біріншіден, ғалым-публицистің 
қаламгерлік қарымының басты ерекшелігі ретінде ғылыми негізделгендігі, 
оқырманға барынша жатықтығы, көпшілікке ұғынықтылығы саналады. 
Екіншіден, ғалым жарияланымдарының ғылыми тереңдігін баса көрсетуге 
болады. Үшіншіден, публицист ойының батылдығы, таным-түйсігінің 
кеңдігі, ой-өрісінің ғаламдық сипатта танылуы. Төртіншіден, қазақ тілінің 
фонетикасы, грамматикасы, жалпы тіл білімінің кейбір мәселелері, қазақ 
жазуы, орфографиясы мен терминологиясы, қазақтың ұлттық әдеби тілінің 
дамуы мен тарихы ғылыми-көпшілік, танымдық тұрғыдан білгірлікпен 
жазылуы. Бесіншіден, «Буын жігін қалай табуға болады?», «Абай – қазақ 
әдебиетінің классигі» атты еңбектерін ғылыми публицистиканың озық үлгісі 
ретінде қарастыруға болады. Қысқасы, публицистиканың ғылыми көсемсөз 
сияқты таңсық та өзіндік ерекшеліктері мол саласының бастауында 
тұрғандығы ғалымның қаламгерлік шеберлігінің нақты дәлелі болып 
табылады. 
Қ.Жұбанов публицистикасы оқырманның заман талабына сай, өткір 
тақырыптарға құштарлығын қамтамасыз еткендігімен ерекшеленеді. Оның 
публицистикалық туындыларында терең де жан-жақты ойлар ерекше орын 
алады. Сондықтан да публицистикалық туындыларының құндылығы туралы 

263 
сөз бола қалса, алдымен оның мазмұндылығы ойға оралады. Әдетте 
публицист өз туындысының мазмұнында өзінің ой-пікірлерін қорытады, 
белгілі бір анықтаманы алға тартады, байқап-көргендерін баяндайды, 
фактілер мен дәлелдерді келтіре отырып, ой-пікірін сипаттайды, ұсыныстар 
жасайды, талап қояды, тілек білдіреді, үндеу тастайды, кеңестер береді. 
Публицист ойы батылдығының тағы бір дәлелі мынадай топшылауынан
байқалады: «

жүктеу/скачать 3,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: