Өтемісова гүлмира Жеткергенқызы КӨнерген аталымдар

хан, Серғазы сексен сегіз жасаған хан

жүктеу/скачать 2,71 Mb.

Pdf көрінісі

бет	359/393
Дата	14.10.2023
өлшемі	2,71 Mb.
	#114284

1 ... 355 356 357 358 359 360 361 362 ... 393

Байланысты:
жыр әдеби тил

«Хан» деген үлкен биіктің басында ақ киізге Шыңғысты отырғызып, хан көтерген дейді (Абай); Хандық

хан,
Серғазы сексен сегіз жасаған
хан.
Құдайым Байекеме бақыт беріп,
Қазақты Сырдан бері асаған
хан.
Дұшпанға кесе тұрып қайратпенен, Көңілі
пақыр көрсе босаған
хан
(Нұртуған);
Ханның сейілі.
Сол жылдары
хан

қозы пісіп жатқанда, шатырлы
ордасымен, нөкер жасауылдарымен көшіп жүріп ел аралайтын. Әр ауылда бір
жеті болып әңгіме-дүкен, сауық-сайран құратын. Оны жұрт
«
ханның сейілі
»
дейтін еді.
Хан
сейілдікке
шығып жүріп, бір жылы Исатайдың ауылына келді.
Жабатайдың үш қатыннан туылған он бес ұлдың көбі Исатайдың өзі өлген
ұрыста өліп, жалғыз-ақ баяғы Шерниязбен бір ауыз өлең айтысып танысатын
Үббі тірі қалып еді. Енді ерігіп отырған
хан:
«Үббіні шақырып кел!» деп адам
жұмсады.

Шақырушы барған соң, ағайындары Үббіге: «Сен қаш! Баяғы ағаңды
өлтірген
хан
сені де өлтірейін деп отырған шығар, барма!» деді. Үббі олардың
айтқанын қылмай,
ханға
барды.
Ханның
ордасына келіп сәлем берді. Орданың
іші толған адам еді. Үббі есікте тұрып сәлем бергенде,
хан
төрде отырып:
«Үббімісің? Сен болсаң, есіктен төрге қарай жүгіріп келе жатып, бір ауыз өлең
айтып, менің мына оң жағыма отыр!» деді
(Нұртуған).
...Қай жерге барғаны
мағлұм емес, сөйтсе де осы Шыңғыс тауында ...он екі рудан он екі кісі –
Маңғұлдың өз заңы бойынша –
«Хан»
деген үлкен биіктің басында ақ киізге
Шыңғысты отырғызып,
хан
көтерген дейді
(Абай);
Хандық
−
ханға берілген атақ-дәреже; ханның қоластындағы ел,
мемлекет.
Жәңгір Исатайды өлтіре алмаған соң: «Кім Исатайды өлтірсе мен
хандықты
соған берем» деген көрінеді. «Исатайды өлтіріп, не тірілей ұстап

246
беріп,
хандықты
алу үшін патша әскеріне бас болып, сол кезде генералдарға
қызмет етіп жүрген Айшуақұлы Баймағамбет келе жатыр» дегенді де есітті
(Нұртуған).
Махтым хан қылды
хандықты,
Ноғайдың көңілін тауыпты,
«Әзімбайдың қызы лазым, көремін», − деп бір күні қалмақтың ханы Мақтым
хан, Қылған екен жарлықты
(«Қамбар батыр»).

жүктеу/скачать 2,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 355 356 357 358 359 360 361 362 ... 393