Өтемісова гүлмира Жеткергенқызы КӨнерген аталымдар


ғаділ  болсаң парықты ойла,  Ғаділетпен



Pdf көрінісі
бет80/393
Дата14.10.2023
өлшемі2,71 Mb.
#114284
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   393
Байланысты:
жыр әдеби тил

ғаділ
 болсаң парықты ойла, 
Ғаділетпен
 заманында шашқан заңын
[E.К]. 
Қысқаша жаздым қысылып, 
Артық көріп пәміңді. 
Дәмесіз қылған сауда 
халал 
Шариғат жолы нанымды
[Н.К.Іт]. 
Бұл үзінділердегі 
ғақыл/’ақыл/ (ақыл), ғаділ/’адил (әділ), ғаділет/’аделет 
(әділет), халал (адал), харам (арам)
 
(мұнда бірінші – ақындар тіліндегі 
қолданылған үлгісі, онан кейін арабша «айн дыбысы» таңбасымен берілді, бұл 
дыбыспен келген сөздер қазақ тіліне енгенде 
ғ 
дыбысымен айтылып кеткен, 
сондықтан ақындар шығармаларында араб жазуындағы айн әрпі бар кейбір 
сөздер 
ғ 
арқылы таңбаланған, ал жақша ішіндегі үлгісі қазіргі сөйлеу тіліндегі 
қолданылуы) деген аталымдар молынан кездеседі. 
Қазақ тіл біліміндегі әртүрлі сөздердің варианттары жүйелі түрде
С. Бизақов еңбектерінде зерттелген [109, 29 б.]. 
Ерімбеттің «Хазірет Ғали мен Мағауияның соғысы» деген дастанында 
арабтың «руза»
 
сөзі кездеседі: 
Пайғамбар Ғали Шерідей арыстанды, 
Рузадан
 шығармады рұқсат беріп. 
Ішкері ешбір жанды жолатпайды

Ғалидың үш баласы келіп тұрып
[E.К]. 
Мұнда «
руза» 
сөзі арабтікі, қазақша 
ораза 
ұғымындағы сөз.
С. Мырзабеков «Қазақ тілінің фонетикасы» еңбегінде мұндай протезалық 
құбылысты былайша сипаттайды: Қысаң дыбыстар кірме сөздерге жамалып 
(протеза жасап) айтылуға бейім. Қазақ тіліндегі бірер сөзде 
«о» 
дыбысы протеза 
түрінде кездеседі. Мысалы: 
ораза // руза
[108, 20 б.]. 
Нұртуған 
мен 
Ерімбет 
тілінде 
парсының 
пұшайман
сөзі 
пүшайман//пүшман
түрінде кездеседі. Мысалы: 
Ісіне өзі қылған 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   393




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет