1. Шеткі нерв жүйесі. Нервтердің құрылысы. Регенерациясы. Астана
жүктеу/скачать 18,28 Mb. Pdf көрінісі
|
Снимок экрана 2023—05—29 в 17.12.16
| 2.
Сезімтал нерв түйіні. Құрылысы, нейроциттері, глиоциттері. Рефлекторлы доғалар, олардың сезімтал, қозғалтқыш және ассоциативті тізбектері. Нерв түйіндері немесе ганглийлері сезімтал(сенсорлы) және автономды немесе вегетативті деп бөлінеді.Сенсорлы түйіндерге жұлын түйіндері мен бас миының 5,7,8,9,10 нервтерінің бойындағы түйіндерін жатқызуға болады.Бұл түйіндер негізін нейробласттар мен глиобласттардан алып жатыр.Жұлын және сезімтал түйіндер құрылысы жағынан бір - біріне ұқсас келеді.Жұлын түйінін дәнекер тінді капсула қаптаған.Капсуладан ішке қарай БТҚДТ перделер тарап жатыр.Осы перде арқылы капсуладан түйінге көптеген невтер,қан тамырлары,лимфа тамырлары тарап жатыр.Жұлын түйініндегі нейрондар псевдоуниполярлы,ал қызметі бойынша сезімтал нейрон тобына жатады.Олар түйін шетінде жинақталса,ал талшықтары түйіннің ортасында жатады.Түйін нейрондары ірі ашық және ұсақ күңгірт түсті болады.Ірі ашық түсті нейрондар соматикалық,ал ұсақ күңгірт түсті нейрондар вегетативті рефлекторлық доғаның сенсорлы жасушалары болып табылады.Жұлын түйініндегі псевдоуниполярлы нейрондардың ұзын және қысқа өсінделері болады.Яғни аксон мен дендрит. аксондары жұлынның артқы түбіршегі арқылы жұлынға бағытталып,сұр заттарығы нейрондармен синапс түзеді.Ал қалғандарының құрамында «Р»заты мен медиаторлар болады.Олар ішкі мүшелерден,теріден келген нерв импульсін жүргізеді.аксондардың біразы жұлынды бас миымен байланыстырушы болып табылады.Нейрондардың денесін глиальді жасушалар қоршап тұрады.Аталған жасушалар қабаты дәнекер тінді қабықпен тысталған.Бұл қабықты мантийлы қабық дейміз. Жұлын түйінінің глиоциттері иммунды - қорғаныс қызметін атқарады.Мантийлы глиоциттерге нейроглияның олигодендроглиоциттері жатады. Орталық жүйке жүйесінің негізгі қызметі - рефлекс. Рефлекс сөзін тұңғыш рет қолданған францу философы Рене Декарт 1664 ж. Оған ғылыми сипаттама берген шех ғалымы Прохаска 1817ж. Рефлекс туралы ілімді одан әрі дамытып,рефлекстік теорияны пайымдағандар орыс ғалымдары И. М. Сеченов, И. П. Павлов,П. К. Анохин.Рефлекс дегеніміз орталық жүйке жүйесінің сыртқы және ішкі тітіркендіргіштерге қайтаратын күрделі жауабы немесе организмнің тітіркендіргішке реакциясы.. Қарапайым мысал - тізе рефлексі, оны жиі невропатолог тексереді, бұл рефлекторлық доға элементтерінің қауіпсіздігі туралы тез қорытынды жасауға мүмкіндік береді.Рефлекстің морфологиялық негізі - рефлекстік доға,яғни қозуды рецепторлардан жүйке орталығына,онан шеткі ағзаға жеткізетін жол.Рефлекторлы доғаның қарапайым(екі нейронды, жалғыз синапсты) және күрделі (көп нейронды, бірнеше синапсты) түрі бар.Жай түрі жұлын арқылы тұйықталады.Ал күрделі түрі жұлын және мидың қатысуымен жүзеге асады.Ол бес бөлімнен тұрады: 1 Қабылдауыш құрылым - рецептордан; 2 қозуды орталыққа жеткізетін афференттік жүйкеден; 3 аралық нейрондардан тұратын орталықтан; 4қозуды орталықтан эффекторға апаратын эфференттік жүйкеден; 5 жауап беретін құрылымы - эффектордан тұрады. Рефлекстік доға бүтін болған жағдайда ғана рефлекстің қызметін атқарады,яғни доғаның бүтіндігі бұзылса рефлекс бір жола жоғалып кетеді. Соңғы кезде рефлекстік доға мен қатар рефлекстік шеңбер деген ұғым қолданылады. Рефлекстік шеңбердің доғадан бір бөлімі артық болады. Рефлекс доғасын 3 буынға бөлуге болады: Сезімтал (афферентті, центрге тартылған) Ол сезімтал нейронның рецепторынан (теріде, ішкі органдарда, тамырларда орналасуы мүмкін) және жұлынға артқы мүйіз арқылы енетін осы нейроннан шығатын сенсорлық талшықтан тұрады. Ассоциативті Кірістіру нейроны рефлекторлық доғаның сенсорлық және моторлы байланысы арасындағы байланысты жүзеге асырады. Интеркальярлық нейрондар орталық жүйке жүйесінің басқа бөліктерімен байланыс жасай алады.Аралық нейрондардың денелері жұлынның артқы мүйізінде орналасқан. Қозғалтқыш (эфферентті, центрифугалық) Ол моторлы нейронмен ұсынылған (эфферентті, атқарушы, моторлы нейрон), одан жүйке талшықтары жұмыс органына (эффектор, атқарушы орган) түседі.Эффектор - бұлшықет, без - оған жүйке импульсі келгенде, оның жұмысы белсендіріледі: бұлшықет жиырыла бастайды, без – секрет шығарады.Қозғалтқыш нейрондар жұлынның алдыңғы мүйізінде жатыр. жүктеу/скачать 18,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|