К ә с І п т І к б І л І м б е ру г. В. Ярочкина электротехника негіздері

4.1.5. 
СЫЙЫМДЫЛЫҚТЫ 
ЭЛЕМЕНТІ 
БАР 
АЙНЫМАЛЫ ТОКТЫҢ ЭЛЕКТР ТІЗБЕГІ
Электр сыйымдылығы (конденсаторы) қосылған айнымалы ток 
тізбегін қарап шығайық. Бҧл тізбектің белсенді кедергісі ескерілмейді 
(R = 0).
( немесе) 
Сыйымдылығы 
бар 
тізбекке 
қосылған 
айнымалы 
ток 
генераторының қысқыштар полярлығы ɷ=2πf . Периодтың бірінші 
ширегінде (4.7, б) конденсатор зарядтайды және оның тілімшелерінде 
таңба бойынша қарама- қарсы электрлік зарядтар(«+» сол 
тілімшесінде, «-» -оң тілімшесінде) пайда болады. 
4.7. сурет. Сыйымдылық элементі бар айнымалы ток тізбегі: 
а- электр схемасы; б- кернеу және токтың лездік мәні; в- векторлық
диаграмма. 
Периодтың екінші ширегінде генератор кернеуі бірте- бірте азаяды 
және нӛлге тең болады. Осы кезде конденсатор разрядталады. 
Сымдардан ағатын разрядтық тоқ заряд ток бағытына қарама қарсы 
бағытта болады және т.б. Айнымалы кернеуді ӛзгерудің бір кезеңінде, 
зарядтау мен разрядтау процесі екі рет жҥреді. Сонымен қатар, 
айнымалы ток оның тізбегінде ағады. Конденсатордың зарядталу және 
разрядталу кезінде конденсатор тізбегіндегі ток және кернеу фаза 
бойымен сәйкес келмейді. Ток кернеуден фаза бойымен периодтың 
ширегіне, яғни 90°-қа алда болады. 4.7, в суретте сыйымдылығы бар 
айнымалы ток тізбегінің векторлық диаграммасы кӛрсетілген. 
Сыйымдылығы бар айнымалы ток тізбегі ҥшін Ом заңын келесі 
формуламен белгілеуге болады. 
, 
I = ɷCU
C

Бҧл жерде Хс- конденсатордың электр ӛрісіне энергия жиналу 
процесін сипаттайтын сыйымдылық кедергісі, Хс=1/ ɷС. 
4.3.мысал
. Сыйымдылығы С= 4мкФ конденсатор жиілігі 50 Гц 
айнымалы ток тізбегіне қосылған.
1) Жиілігі 
f =
50 Гц –гі конденсатордың сыйымдылық кедергісін 
табу керек. 
2) Осы конденсатордың жиілігі 50Гц-ке тең айнымалы тоғына 
сыйымдылық кедергісін табу керек.
Шешімі:
Конденсатордың 
жиілігі 
50Гц-ке 
тең 
айнымалы 
тоғына 
сыйымдылық кедергісі: 
f =
500 Гц –гі жиілікте: 
Есте сақтаңыз! 
Конденсатормен айнымалы токқа қӛрсетілетін кедергі конденсатор 
сыйымдылығынан және ток жиілігінен тәуелді. Конденсатор 
сыйымдылығы аз және қоректендіруші ток жиілігі тӛмен болған 
сайын, сыйымдылық кедергісі арта береді.
Конденсаторлардың тӛмен жиілікті токтарға ҥлкен кедергі кӛрсету 
және жоғары жиілікті токтарды жеңіл ӛткізу қасиеті радиоэлектронды 
схемаларда кеңінен пайдаланады. Мысалы, конденсаторлар кӛмегімен 
жоғары электр токтарының және токтардың жоғары жиіліктегі 
токтардан бӛлінуі радиоэлектрондық схемаларын пайдалану ҥшін 
қажет. Сыйымдылық пен белсенді кедергілер арасындағы айтарлықтай 
айырмашылық бар екенін атап кету керек. Белгілі болғандай, белсенді 
жҥктеме айнымалы ток генераторының энергиясын қайтарымсыз 
пайданалады. Айнымалы ток кӛзіне сыйымдылық қосылған кезінде, 
генератордың энергияны конденсатор зарядталғанда - тілімшелердің 
арасында электр ӛрісін тудыру ҥшін және конденсатор 
разрядталғанда- генераторға кері қайтару ҥшін жҧмсалынады. 
Сыйымдылық жҥктемесі генератордың энергиясын пайдаланбайды. 
Керісінше, сыйымдылығы бар тізбекте энергия генератордан 
конденсаторға барып және кері қайтады. Осы себеппен, сыйымдылық 
кедергісі идуктивтік сияқты 

жүктеу/скачать 7,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: