Арман пв баспасы

73
Ар тық бол мас біл ге нің
«Ақ та бан шұ бы рын ды, Ал қа көл сұ ла ма» – бұл тұ рақ ты сөз тір ке­
сі нің пай да бо лу ына Х ІІІ ға сыр да та ри хы мыз да орын ал ған жоң ғар 
шап қын шы лы ғы ке зін де гі қа зақ хал қы ның ту ған же рін, ата қо ны сын 
тас тап, ба сы нан қи ын­қыс тау кез ді өт кі зуі се беп бол ған.
1723 жы лы көк тем де жоң ғар лар 70 мың әс кер мен же ті ба ғыт тан қа­
зақ же рі не тұт қи ыл дан ба сып кіре ді. Ал ғаш қы соқ қы ны Же ті су мен Ер тіс 
өңі рі нің қа зақ та ры қа был да ды. Жоң ғар лар дың шап қын шы лы ғын күт пе­
ген, дай ын дал ма ған қа зақ тар әу ел бас та олар ға еш қар сы лық көр се те 
ал ма ды. Жоң ғар лар ха лық ты жап пай қы рып, мал­мүл кін то на ды, тұт­
қын ға ай да ды, Қа зақ хан ды ғы аумағының ба сым бө лі гін жау лап ал ды. 
Қа зақ тар үй ле рін, мал­мү лік те рін тас тап, бо сып ке ту ге мәж бүр бол ды. 
Қа шып, бос қан қа зақ тар дың па на ла ған же рі Сыр да рия ның сыр тын да ғы 
Ал қа көл кө лі бол ды. Қа зақ та ри хын да бұл ке зең «Ақ та бан шұ бы рын ды, 
Ал қа көл сұ ла ма» деп атала ды.
«Қа­зақ­стан­та­ри­хы»­оқу­лы­ғы
 «Бі лу»
1. Әй те ке би ту ра лы не біл дің дер?
2. Қан дай игі іс те рі мен ел есін де қал ған?
Та рих тың талай соқ тала ңын бас тан кеш кен да ла жұр ты ның қа быр ға лы ха лық, ір­
ге лі ел бо лып ке те қоюы оңай ша руа емес еді. Ол екі тіз гін, бір шыл быр дың кө ре ген 
кө кі рек, қай рат ты қол ға ти ген нің ар қа сы еді. Ел мен ер, тәуе кел мен па ра сат бір ге 
қи мыл дап, бір ле се қай рат көр сет кен нің ар қа сы еді. Ен де ше, сол бір жан­жақ тан жау 
ан талап, ір ге ден қи қу кет пей тұр ған тұс та күл лі ұлт ты тү гел ұйы тып, ұй ым шыл дық­
қа бас та ған ру ха ни із де ніс ке мұ рын дық бол ған дар кім дер еді? Сон дай да на лар дың 
ішін де дәу ір дің үш ке мең ге рі деп та ныл ған Әлі бе кұлы Тө ле би дің, Кел ді бе кұлы Қа­
зы бек би дің, Бай бе кұлы Әй те ке би дің ор ны бө лек. Бар ша қа зақ ба ла сы ат та рын 
ар дақ тап, айт қан да рын жат та ған осы үш ба ба мыз дың ел ал дын да ғы ең бе гі не, ха­
лық қа мын же ген қа си ет ті ісі не сөз жет кі зіп ба ға бе ру қи ын­ақ. Ха лық бо лып сақ­
тал ға ны мыз, мі не, бү гін еге мен ел ата нып, тәу ел сіз дік ту ын ті гіп отыр ға ны мыз, тіп ті 
бас қа сын бы лай қой ған да, ата­ба ба же рін де ба сы мыз аман, бауы ры мыз бү тін жү ріп 
жат қа ны мыз үшін бү гін гі ұр пақ осы атала ры мыз дың аруа ғы ның ал дын да бас иеді. 
Үш да на гөй дің өне ге лі өмі рі, ел қа мын же ген адал ең бе гі, топ бас та ған кө сем ді гі, 
от ау ыз ды, орақ тіл ді ше шен ді гі, мүл тік сіз әділ ді гі жө нін де гі ай тар әң гі ме аз емес. 
Олар дың ау зы нан шық қан бі тім ді ба та, ке сім ді ба ға, ор да лы ой, бей не лі те ңеу, төрт 
ая ғы тең жор ға тол ғау лар ға сыр дан ға сыр ға жұрт жа дын да жат та лып, бү гін гі күн ге 
жет ті. Осы нау асыл мұ ра би лер сө зі – кім­кім ді де таң дан дыр май, там сан дыр май 
қой май ды.
Н.Ә.На­зар­ба­ев

жүктеу/скачать 4,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: