Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі оқулық ретінде бекіткен
жүктеу/скачать 2,45 Mb. Pdf көрінісі
|
| №
Кӛрсеткіштер Кӛрсеткіштер жҥйесі 1 Кәсіпорынның сыртқы ортадағы жағдайын сипаттайтын кӛрсеткіштер салыстырмалы экономикалық әлеует кӛрсеткіштері ӛнімнің техникалық деңгейінің кӛрсеткіштері сәйкестендірілетін сапалы сипаттамалар кӛрсеткіштері (сапа тиімділігі) сыртқы қаржылық аспектілерді сипаттайтын кӛрсеткіштер (тӛлемқабілеттілік кӛрсеткіштері) 2 Кәсіпорынның кәсіпкерлік қызметінің кӛрсеткіштері ӛнімді шығару, ӛткізу және бәсекеқабілеттілік кӛлемдерінің кӛрсеткіштері; материалдық ресурстарды пайдалану кӛрсеткіштері (материал сыйымдылығы, қалдықтарды азайту және т.б.) техникалық, ҧйымдастырушылық және инновациялық даму кӛрсеткіштері (шығармашылық жетістіктер деңгейі, клиенттерге қызмет кӛрсету деңгейі, ӛнімді жаңарту кӛрсеткіші және т.б.) персоналдың сандық және сапалық сипаттамаларының кӛрсеткіштері (жҧмысшылар саны, кадрлар ағымдылығы және т.б.) қаржылық кӛрсеткіштер кәсіпкерлік тәуекелдерді бағалаулар 3 Тиімділік кӛрсеткіштері табыстылық кӛрсеткіштері еңбекті пайдалану тиімділігі активтерді пайдалану тиімділігі 4 Жиынтық кӛрсеткіштер тӛлемқабілеттілік кӛрсеткіштері табыстылық кӛрсеткіштері кәсіпорынның іскерлік белсенділік кӛрсеткіштері. Жоғарыда кӛрсеткіштердің келтірілген жҥйесі серпінділік болумен қатар сыртқы және ішкі орта талаптарына икемді бейімделуі керек. Соған байланысты, кӛрсеткіштердің ҧсынылған жҥйесі нақты кәсіпорынның қызмет етуіне байланысты, оған кіретін элементтердің ӛзгеру мҥмкіндігін қарастырады. Одан басқа, қолдану ерешелігіне байланысты жҥйенің жеке элементтерінің іріленуі немесе бӛлшектенуі де болуы мҥмкін. Кәсіпкерлік қызметті жоспарлау ҥшін ҧсынылатын кӛрсеткіштер жҥйесінің ерекшелігі ретінде, оның бәсеке жағдайындағы тҧрақты дамуы ретінде – мақсатты бағытталуын айтуға болады. Ол кәсіпорын ҥшін сыртқы ортаны сипаттайтын кӛрсеткіштер жҥйесін, сонымен қатар тиімділік кӛрсеткіштерінің қҧрамын бӛліп кӛрсетуді сипаттайды. Сыртқы ортада кәсіпорынның жағдайын сипаттайтын кӛрсеткіштер, ең алдымен, стратегиялық әсер етудің бағыттарын ары қарай жасап шығару (тҥзету) ҥшін, жетекші кәсіпорын, яғни бәсекелестердің қол жеткізілген 176 деңгеймен салыстыру және оның кӛрсеткіштеріне сәйкестендіру міндеттерін орындауға бағытталған. Қазіргі жағдайларда шағын кәсіпорындарда, кәсіпорын табысын кӛбейту, ӛндіріс тиімділігін ӛсіру және шектеулі ресурстарды ҥнемдеуге қол жеткізу ҥшін, шекті нәтижелердің мазмҧны мен бағытталуы бойынша кӛрсеткіштер жҥйесін қолдану керек. 12.2 КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІҢ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ ҚАҒИДАЛАРЫ ЖӘНЕ ӘДІСТЕРІ Кәсіпкерлік қызметтің тиімділігін кешенді бағалаудың кӛрсеткіштерін біріктірудің алуан тҥрлі әдістері бар. Кӛбінесе жиі пайдаланатын интегралды кӛрсеткіш арқылы сарапшылар маңызды сипаттамалар беретін және шешім нҧсқаларының салыстырмалы маңыздылық «индекстерін» анықтауға мҥмкіндік беретін эвристикалық тҧрғыдан қҧрылған «таразы», «салыстырмалы маңыздылық коэффициенттері» сипаттайтын «салмақты» кӛрсеткіштер негізінде анықталады. Нәтижесінде, тиімділіктің ӛзгеруінің жалпы тенденциясын анықтауға мҥмкіндік беретін рейтингтік бағаға қол жеткізіледі. Рейтингтік бағалау әдісін бір топтың, мысалы қаржылық топтың кӛрсеткіштерін интегралды әдіспен есептей отырып, пайдалануға болады. Бірақ, тиімділікті кешенді бағалау кезінде кӛрсеткіштер жҥйесін жоғалтып алуға болмайды. Мҧндай әдістердің бірі Феликс-Риггс әдісінің негізінде ҧсынылған баллдық әдіс болып табылады. Оның мәні келесіде мысалы даму бағытын бақылау ҥшін кәсіпорын тиімділіктің алуан тҥрлі бағыттарын бақылауда ҧстауы керек. Әрбір кӛрсеткіш бойынша жоспарланатын жағдайға жақындау дәрежесі қандай да бір мақсатқа жету дәрежесі болып табылады. Қарастырылатын мерзім, сараптамалық бағалаулар кӛмегімен жеке кӛрсеткіштерді анықтау жолымен суммарлы қорытынды индекске қол жеткізуге мҥмкіндік береді. Мҧндай кӛрсеткіштердің қҧрамы да нақты кәсіпорын жағдайларынан шыға отырып, сараптамалық тҥрде анықталады. Қызмет нәтижесі әрқашанда да мақсатпен байланысты болғандықтан, экономикалық объекттің ол ҥшін қолайлы жағдайға қол жеткізуге деген ҧмтылысы, оның мақсатты - мінез-қҧлқын анықтайды. Мақсат, осылайша кәсіпкерлік қызметтің негіздерін қалыптастырады. Тиімділік тҥсінігі, қызметті жҥзеге асырудың белгілі бір жағдайларында нәтижеге (мақсатқа қол жеткізу) жетуді сипаттайды. Кәсіпкер жҧмысының тиімділігінің тӛмен деңгейі, тек қана рационалды емес шешімдер мен іс- әрекеттермен ғана емес, сонымен қатар ҧйымда мақсатты мәселелерге жеткілікті назар аударылмаған жағдайдағы, мақсаттың нақты анықталмауымен де тҥсінідірілуі мҥмкін. Мҧнда, жҥйенің кейбір мақсаттары сәйкес болмай, қарама-қайшы сипатқа ие болуы да мҥмкін. Мақсатты сапалы тҥрде қойған жағдайда, қарама- қайшылық салдарынан бірқатар жағдайларда тӛмен деңгейдегі мақсаттарды біріктіретін, жоғары тәртіптегі мақсаттарды қҧрастыру жолымен жойылуы мҥмкін. 177 Қазіргі маркетингтік концепцияға негізделетін кәсіпкерлікке әрқашанда мақсаттардың кӛптілігі тән. Ол ең алдымен, мақсатты ҥрдістің баламалалығы бойынша танылады. Онда мақсаттардың кӛбісінің ішінен тиімділік қағидаларына сәйкес келетін тек біреуі ғана таңдалынады. Мақсаттардың кӛптілігі оның кӛпэлементті қҧрамымен танылуы мҥмкін. Кәсіпкерлік қызмет ӛз аясында ҥш тетікті байланыстырады: ӛндірістік, коммерциялық және қаржылық . Әдетте, кәсіпкерлік қҧрылымның қызметін бағалау кезінде кез-келген шаруашылық субъект қызметінің басты мақсатынан - кәсіпорынның ҧзақмерзімді (стратегиялық) тҧрақтылығын қамтамасыз етуден шығатын критерийлер ескеріледі , олар : - оның бәсекеқабілеттілігі ( жүктеу/скачать 2,45 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|