Д. Т. Кен же таев Ә.Ә. Сай лы баев Ө. О. Тұяқ баев зайырлылық ЖӘне дінтану негіздері негізгі орта білім беру деңгейінің 9-сыныбына арналған оқулық



Pdf көрінісі
бет151/194
Дата18.10.2023
өлшемі3,82 Mb.
#118474
түріОқулық
1   ...   147   148   149   150   151   152   153   154   ...   194
Байланысты:
Зайырлылык жане динтану 9 каз УЧЕБНИК

Мәшһүр Жүсіп ислам дініне 
қандай еңбек сіңірді?
Мәш һүр Жү сіп Кө пей ұлы
(1858–1931) бес 
жа сын да ауыл мол да сы нан сауа тын ашады. 
Мәш һүр Жү сіп одан соң ис лам ғы лы мы ның 
нә рін шаш қан «Кө кіл таш» мед ре се сін де бі-
лім ал ған («Көкілташ» мед ре сесі қа зақ да ла-
сын дағы көп те ген аза мат тар дың ді ни сауат 
Ыбырай Алтынсарин
Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы 


180
ашуына айт ар лық тай үлес қос қан). Осы мед ре се ні аяқ та ған нан кейін бір-
не ше жыл ба ла оқы ту мен айна лы са ды.
Мәш һүр Жү сіп Кө пей ұлы ның ар тын да қал дыр ған шы ғар ма ла ры 
13 том дық жи нақ бо лып жа рық көр ді. Дін ту ра лы Мәш һүр Жү сіп «Шай -
тан ның сау да сы», «Со қыр, са ңы рау жә не жа ла ңаш», «Жар ты нан хи-
каясы», «Мәш һүр дің 46 жа сын да сөй ле ге ні», т.с.с. үгіт өлең дер жаз ды. 
Ис лам ді ні нің мә ні ха қын да осын дай көр кем туын ды лар жа зу мен бір ге 
Мәш һүр Жү сіп дін нің ақи қат еке нін дә лел деп, ғы лы ми ең бек тер де қал-
дырған. Ол осы орай да «рух», «нәп сі» ұғым да рын: «Адам ның де не сін де 
іш кен-же ген қо рек тің ғай ып ты лы ғы нан, ба рып тұр ған та за сы нан жиы-
лып бір арна ға топ та лып, жү рек те бір рух жа са ла ды. Мұ ның атын: «Рух 
хайуаны», – дей ді. Сон дай бо ла тын ды ғы үшін қа зақ жұр ты та мақ ішер-
де: «Жү рек жал ғайық, жан ша қы рай ық», – дей ді. Бұл сөз дер дің мә ні-
сі – та мақ кү ші нен жиы лып бо ла тұ ғын нәр се екен. Құ дай дан кел ген жан 
бас қа, бұл бас қа», – деп тү сін ді ре ді. 
Мәшһүр Жүсіп мұраларынан ханафи құқық негіздері мен Матуриди-
дің діни танымын, Иасауидің ар ілімін терең меңгерген, қазақ мұсыл-
мандық негіздерінің тарихи сабақтастығын жалғаушы дана екендігін 
тануға болады. Ол ислам дінінің этикалық, моральдық, дидактикалық 
мәселелерін зерттеді. М.Жүсіп былай деді: «Құдайдан сыпыр-сыр алып, 
айтқан әулиелер болған. Мәснәуи-шариф, Қожа Хафиз, Хамса, Науаи, 
Сопы Аллаяр, бұлардың сөйлегені – әдебиет. Қыран қате ұшса да, бұлар 
дәнеме (дінке) қате (хыты) ұшпайды. Не сөз осылардан болса, ұста!
Еуропа жұртының үлгі-өнеге алып, ғылым-білім алып жатқан үлгі-
лері – осылардың сөзі. Біздің мұсылманды қорлықта қалдырып тұрған – 
«Қал» ғылымында жүрген, қалғандардың сөзі. Тоқсан ауыз сөздің түйме-
дей түйінін ұстап, күллі Еуропа адамдыққа жетті. Онан біздің мұсылман-
дардың ғылым-білімге жетілгендері переводтап алып, бізге тәркі-тәржіме 
қылып түсіндіреді. Молда аттарына қанық болған: Лермонтов, Салтыков, 
Толстойлар біздің мұсылманнан шыққан, жұрттан озған жүйріктердің 
сөзінен үлгі-өнеге алып сөйлеген. Онысын өздері сөйлеген сөзінен білдіріп 
кеткен. Мұнан келіп біздің мұсылманның жүйріктері переводтап алып, 
бізге сөйлеп жатыр. Біздің бұған жылдам түсінетініміз: «Құраннан алған 
жерін – Құраннан көр!», – деп біліп тұрмыз. Хадис шарифтен алған жерін 
Хадис шарифтен көріп, біліп тұрмыз. Қай кітаптан алған болса, сол кітап-
тардың сөзі біздің қолымызда даяр. Сондықтан сөзге сөзі үйлес келген соң, 
олардың сөзіне: «Қылша мойыным –мұнша!» – дейміз».


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   147   148   149   150   151   152   153   154   ...   194




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет