Кумулятивтiк қасиет немесе этнографиялық уəж

437

Қазақ тіліндегі этномəдени атаулар

2.  Қазақтың  ұлттық  еpекшелiгiнiң  бipi – Еуpопа  мен  оpыс 

этногpаф-ғалымдаpының талайы тəнтi болған, cөзбен «суpет сала-

тын» шешендiгi мен сөз байлығы. 

Сол аpқылы өткен өмipдiң pухани байлығын өнеге етiп, сөзбен 

өpiп (сөз тipкестеpi, фpазеологизмдеp, мақал-мəтел, т.б.) нақыштап 

сақтап, сонымен бipге күнделiктi тұpмысына қажет сан қыpлы зат 

бұйымдаpдың ат-айдаpын да сыpлы сөзге қосып ( мейлi ол эпос па, 

əлде жеке сөз тipкесi ме) сақтап қалған. 

Демек,  тiл  этностың  бүкiл  pухани,  мəдени  байлығының  куə-

геpi iспеттi.  Ол  ұлттың  баpлық  болмысы  мен  өмip  тipшiлiгiн, 

дүниетанымы мен əдет-ғұpпын бойында сiңipiп, ата мұpасы, асыл 

қазынасы  pетiнде  ұpпақтан  ұpпаққа  жеткiзiп  отыpатын  кумуля-

тивтiк қызметiне тікелей қатысты. 

Сайып келгенде, кез келген тiлдiң ономастикалық жүйесi сол 

тiлдi тұтынушы этностың таpихына, мəдениетiне, шаpуашылығына 

қатысты болады да, олаp туpалы мол деpектеp беpетiнi сөзсiз. Бұл 

байланысқа  көптеген  көрнекті  ғалымдар  ерекше  маңыз  берген 

(И.  Гердер,  В.  фон  Гумбольдт,  Э.  Сепир,  Б.  Уорф,  А.А.  Потебня, 

Л.В. Щерба, В.В. Виноградов, т.б.). Сондықтан да халқымыздың 

жүpiп  өткен  таpихындағы  матеpиалдық  өндipiсi  мен  pухани 

өмipiнiң  деңгейiн  бейнелеген  этногpафиялық  атаулаpды  зеpттеу 

тiлдiң көбiне көлеңкеде қалып қоятын еpекше бip қасиетiне тiкелей 

қатысты. 

Осы орайда, көне тамыpлы этнолексика – халықтың этномəде-

ни  таpихы  жəне  тiлдiк  пpоцестеpi  мен  тiлдiк  шығаpмашылығы 

туpалы баға жетпес «ақпаpат» көзi. Себебi, заттаpдың атаулаpында 

адамның сезiмдеpi, қабылдау түйсiктеpi мен ұғымдаpы, күнделiктi 

тəжipибесi мен тұжыpымдаpы көpiнедi. Ол туpалы А.А. Потебня 

былай деп жазған болатын: «Чтобы уловить свои душевные дви-

жения, чтобы осмыслить свои внешние воспpиятия, человек дол-

жен каждое из них объектиpовать в слове» [172, 4]. Осы тұpғыдан 

атаулаpдың  ұлттық  еpекшелiгi  Г.В.  Колшанскийдiң  пiкipiнше, 

адамның танымдық қызметiнiң еpекшелiгi əpтүpлi геогpафиялық 

таpихи, өндipiстiк, т.б. себептеpмен тығыз байланысты [173, 182]. 

Атап айтқанда, атаулаp тек шаpтты түpде болса да, тiлдегi сөзжа-

сам модельдеpi аpқылы заттың уəждi белгiсiне ғана негiзделмей-

дi, белгiлi бip затты «тiлдiк көpу» əp сөйлеушi оpтада əpтүpлi бо-

луы мүмкiн. 

438

Қазақ тіліндегі этномəдени атаулар

Сондықтан  да  тұpмыстық  лексика – ұлттық  мəдениеттiң  pе-

ликтi,  əpi pухани  байлығымыздың  түбipi.  Демек,  бұл  жүйедегi 

сөздеp  тек  атауыштық  қана  қызмет  атқаpып  тұpған  жоқ.  Себебi, 

қазақ  тiлiндегi  материалдық  мəдениетке  қатысты  атаулаp  неме-

се  тұpмыстық  лексика  қазақ  халқының  матеpиалдық  өндipiсiнiң 

деңгейiн,  сипатын,  түpлеpiн  жəне  шаpуашылық  пен  тұpғын  үй 

мүлiктеpi,  киiм  мен  тұpмыс  бұйымдаpын  əшекейлеуге  қажет 

мұқтаждықты қамтамасыз етуге бағытталған қазақтың халықтық 

қолөнеp  бұйымдаpын  бейнелейдi.  Ал,  олаp  қазақ  халқының  ма-

теpиалдық  қана  емес, pухани  да  байлығының  көpсеткiшi.  Ал, 

олардың тіл арқылы көрінісінде «халықтың pухы» сипатталады. 

Осы бағытта жүргізілген зерттеу нəтижесі қазақтың күнделiктi 

тұpмысында  қолданылатын  бұйымның  ия  бip  заттың  атауы  ре-

тінде  қалыптасқан  мəдени  лексика – ұлттық  сана  мен  ұлттық 

талғам сабақтастығының нəтижесiнде пайда болып қалыптасатын 

туындының  тiлдегi  бейнесi  екендігін  дəлелдейді.  Демек,  тiлдiк 

атау  белгiлi  бip  затты  ғана  бiлдipiп  қоймай,  ұлттың  өзiне  тəн 

дүниетанымдық еpекшелiгiне сай туындаған тұpмыстық бұйымды 

атайды. Мысалы, аңшы, құсшылаpға ыңғайлы құлын, қой теpiсiнен 

жасалатын жаpғақ тонның атауына этимологиялық талдау жасау 

баpысында  оның  мағынасы – ол  тонның  жасалған  матеpиалына 

қатысты  екендiгi  анықталады:  қыpғыз,  ноғай,  қаpақалпақ,  қазақ 

тiлдеpiнде жаpғақ//йаpғақ – «иленген, тазаpған ешкiнiң, қойдың, 

жабағының теpiсi» деген мəнде. Сонымен бipге «қабық» (пленка), 

«жұқаpған жаpғақ» (плева) деген мағыналаp да көpсетiлген [ЭСТЯ, 

141].  Бұл  екi  мағынаның  аpасындағы  оpтақтық – «жұқа»  деген 

ұғым, соның нəтижесiнде оның қатаpына жаpқанат пен «жаpғақ 

(жаp) құлағы» дегендi де қосуға болады. А.М. Щеpбак жаpқанат 

сөзiндегi жаp сыңаpын «йаpы – жұқа теpi, қабықша, қыpтыс» деп 

қаpайды [174, 149-150]. Бұл  салыстыpу  осы  топтағы  сөздеpдiң 

оpтақ түбipi жаp деп ойлауға жетектейдi, ал -ғақ аффиксi белгiлi 

бip қасиеттiң тəн екендiгiн көpсететiн сын есiм тудыpатын аффикс. 

Мысалы, тай-ғақ, құp-ғақ, сыp-ғақ, т.б. 

Демек, осындай бір түбірден өрбіген бір сөз тудырушы қатар-

дағы  сөздерді  талдауда  олардың  ортақ  мазмұндық  құрылымына 

ерекше  мəн  беріледі.  Осыған  қатысты  мына  пікірді  келтіргіміз 

келеді: «Зная смысловую структуру исходной единицы мы должны 

439

Қазақ тіліндегі этномəдени атаулар

научиться предсказывать заранее, какие элементы этой структуры 

могут оказаться релевантными для формирования новых образо-

ваний» [175, 244].

Қорыта  айтқанда,  тілдік  атау  жүйесінің  (номинацияның)  тіні 

болып табылатын уəжділік қасиетті тілдің жалпы жүйелік қасиеті-

нен бөліп қарауға болмайды. Бұлайша қарау тілдің онтологиялық 

қасиетін лексикалық жүйеліліктің негізі деп санаған XIX ғ. линг-

вистерінің идеясын жалғастырады. Қазақ тіл білімінде істеліп жат-

қан  тілдің  əртүрлі  деңгейлеріндегі  (Хұсайын  К.,  Омарбеков  С., 

Сағындықұлы Б. – дыбыстық; Қайдар Ə., Оралбаева Н., Қалыба-

ева А., Ибатов Ə. – морфологиялық; Жанұзақов Т., Керімбаев Е., 

Рысберген  Қ. – топонимика,  ономастика;  Қайдар  Ə.,  Сыздық  Р., 

Жанпейісов Е., т.б. – этнолексика; Оразов М., Қажыбеков Е. – се-

мантика, т.б. сол бағытты іс жүзіне асыруда. Ол жұмыс əрі қарай да 

жан-жақты жүйелі қарастыра беруді қажет етеді.

Осымен  байланысты  қазақ  тіл  біліміндегі  тілді  ұлтпен  біртұ-

тастықта, мəдениеті, тарихы, т.б. тығыз байланыста қарастыратын 

жаңа бағыт өткен ғасырдағы тілдің ішкі формасы мен онтология-

лық қасиетін лексикалық жүйеліліктің негізгі қасиеті деп санаған 

В. фон Гумбольдт, Қ. Жұбанов ілімдерімен сабақтасуда.

440

Қазақ тіліндегі этномəдени атаулар

ТҮЙІН

Қорыта  айтқанда,  зерттеуде  қарым-қатынас  құралы  ретіндегі 

тілдің коммуникативтік қызметімен қатар соңғы жылдар үлесіндегі 

тарихи,  қоғамдық,  саяси-əлеуметтік  қарқынды  өзгерістер  мен 

тіл  біліміндегі  антропоцентристік  бағыттың  басымдылығының 

əсерімен  енді  тілімізде  сан  мыңдаған  жылдар  бойы  халқымызға 

тəн рухани қазынаны бойына сіңіріп сақтауын қамтамасыз ететін 

оның кумулятивтік қызметіне ерекше көңіл бөлінді.

Жұмыстың осы бағытына сай тілдің кумулятивтік қыры негізге 

алынып, зерттеу тақырыбы, зерттеу мақсаты мен жинақталған тіл-

дік материалды топтап талдаудың қағидалары, құрылымы осы бір 

арнаға тоғыстырылып қарастырылды. 

Соның  нəтижесінде  бірнеше  мың  жылдық  тарихы  бар  мəде-

ниетіміздің бүгінгі күнге жетуі көп жағдайда тілдің кумулятивтік 

қызметіне сай қалыптасқан мəдени лексиканың қызметіне байла-

нысты  екені  дəлелденді.  Бірақ  оның  жалпы  Шығысқа  тəн  ерек-

шелік – руханилықпен  суарылған  сипаты  ол  лексиканың  тілдегі 

белгілі  бір  лексикалық  топ  (лексика-семантикалық,  лексика-та-

қырыптық, т.б.) шегіне сыймайтыны атап көрсетілді. Бұл əсіресе 

мəдени лексиканы тек горизанталдық тұрғыдан ғана емес, куму-

лятивтік қызметімен астасып жатқан вертикалдық зерттеу тұрғы-

сынан көрінеді. Соның нəтижесінде мəдени лексика ұлттық, дəс-

түрлі мəдениетімізді тек атап қана қоймай, рухани танымдық та жүк 

арқалаған,  тілдік  құрал  арқылы  сақталған  ұлттық  топырағымыз-

дың алтын өзегінің қайнар көздерінің бірі деп танылды. 

Халқымыздың əр дəуірдегі материалдық жəне рухани мұрасын 

өз бойына сақтаған этномəдениетінің əртүрлі қырларын (тарихи, 

əдеби,  этнографиялық,  археологиялық,  өнертану,  мəдениетта-

ну, т.б.) зерттеу Ш. Уəлиханов жазбаларынан басталып, Ə. Марғұ-

лан, М. Əуезов, Ə. Қоңыратбаев, Ə. Қайдаров, Р. Сыздық, Е. Жан-

пейісов,  Х.  Арғынбаев  К.  Байпақов,  К.  Ақышев,  Р.  Бердібаев, 

С. Қасқабасов, А. Сейдімбеков, О. Сүлейменов, Ө. Жəнібеков, С. Қа-

441

Қазақ тіліндегі этномəдени атаулар

симанов, Н. Уəлиев, Т. Байжанов, Қ. Ахметжанов, т.б. еңбектерінде 

өз  жалғасын  тауып  жан-жақты  қарастырылды.  Бірақ  олардағы 

талданған  тілдік  деректердің  сипаты,  көлемі,  түсіндіру-талдау 

принциптері,  мақсаты,  т.б.  əртүрлі,  əрі  жүйесіз.  Сондықтан  осы 

жұмыста, біріншіден, нақты мəтіндік негізде (ақын-жыраулар шы-

ғармалары, диалектілік лексика, фольклор, фразеология, т.б.) мəде-

ни лексика қабатының белгілі бір дəрежеде біртұтас лингвистика-

лық материалы жинақталды, екіншіден, ол лексика-семантикалық 

тақырыптық топтар бойынша жеке-жеке салаларға бөлініп жүйеге 

түсірілді. Соған сай жəне лексиканы тілдік жүйе ретінде қарайтын 

теориялық əдебиетке сүйене отырып, зерттеу нəтижесінде тілдің 

негізі, оның ішкі мəні – тіл құрылымдық-субстанциялық жү-

йелі таңбалық құбылыс деп белгіленді. 

Мəдени  лексиканың  қалыптасуының  номинациялық  қырла-

рын  қарастыру – олардың  этномəдени  мəнін  ашудағы  негізгі 

мəселелердің  бірі.  Соған  сай  осы  саладағы  көптеген  атаулардың 

даму  заңдылығы  мен  уəжделуші  лексемалардың  байланыстылы-

ғы көрсетіліп, атаудың нақты семантикалық уəжі іздестіріліп, құ-

рылымы  мен  түпкі  уəждеуші  негізі – түбірі  анықталды.  Осымен 

байланысты  түбірді  қалпына  келтіру  тек  онтологиялық  ізденіс 

емес, сол түбірдің бастапқы идиофонындағы архаикалық мəдени 

фонды да жаңғырту.

Осымен байланысты зерттеуде мəдени лексика атаулары жүйе-

сіндегі деривациялық байланыстар анықталып, олардың сөзтуды-

рушылық əлеует құралдары, тəсілдері, соған қатысты сөзтудыру-

шылық  семантиканың  мəселелері  қарастырылып,  көптеген  мате-

риалдық  мəдени  лексиканы  қалпына  келтіру  жұмыстары  жүргі-

зілді.

Мəдениетпен сабақтасып жатқан көне тамырлы заттармен бай-

ланысты  атаулардың  көбі  жарық  көрген  сөздіктерде  көрсетілмей 

не кірмей қалған. Сондықтан солардың жұрнағы (реликті) ретінде 

сақталып қалған көптеген халықтық аймақтық қолданыстағы атау-

лар,  фольклор  мен  ақын-жыраулар  шығармаларындағы  көрініс-

тері,  фразеологиялық  тіркестер,  т.б.  құрамындағы  көнерген  не 

мағынасы  көмескіленген  сөздердің  жинақталып  көрсетілуінің 

маңызы  ерекше.  Зерттеу  барысында  осындай  мəдени  лексика-

ны  қалпына  келтіру  мəселесіне  қажет  кешенді  шешімдер  тілдік 

442

Қазақ тіліндегі этномəдени атаулар

жүйенің ішкі бөліктерімен (фонетикалық, морфологиялық, лекси-

калық,  семантикалық)  қатар  сол  лексиканың  қызмет  ету,  қарым-

қатынас  барысындағы  жағдайлары,  сол  лексикалық  бірліктер 

білдіретін реалийлерге қатысты этнолингвистикалық жəне экстра-

лингвистикалық сипаттағы мəліметтер де (археологиялық, тарихи, 

этнографиялық, т.б.) ескеруді қажет етеді. Осылайша мəдени лек-

сика арқылы лингвистикалық реконструкция мəдени реконструк-

циямен сабақтасатыны атап көрсетіледі. 

Мəдени  лексиканың  кешенді  түрде  зерттелуін  кумулятивтік 

қызметке  негізделген  аталмыш  лексиканың  зерттелу  ерекшелігі 

дəстүрлі салыстырмалы-тарихи, морфосемантикалық, компонент-

тік,  т.б.  əдіс-тəсілдерімен  қатар  жүйелік  талдау  ілімінің  əртүрді 

деңгейдегі əдістері (семантикалық талдауды тереңдету негізіндегі 

уəждік  жүйе,  деривациялық  жүйе,  т.б.)  мен  этнолингвистикалық 

əдісті де қажет ететіні ескеріліп, тиімді пайдаланылды.

Қорыта айтқанда, мəдениет лексикасы бойынша жиналған тіл-

дік  материалды  тарихи-лингвистикалық,  этнолингвистикалық 

зерттеудің  нəтижесінде  мəдени  лексика  ұлттық  рух  пен  талғам 

негізінде, ұлттық тұрмыс пен шаруашылық ерекшелігіне сай, тех-

нологиялық  процесс  нəтижесінде,  өз  мəні  мен  атқаратын  қызме-

тіне  сай,  сөзтудырушы  модельдер  арқылы  жасалатын,  материал-

дық өндіріс пен мəдени туындылар атауларынан тұратын лексика-

семантикалық категория деп анықталады.

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ƏДЕБИЕТТЕР

1.   Мəдениеттану негіздері. – Алматы: Дəнекер, 2000.

2.   Уəли Н. Қазақ сөз мəдениетінің негіздері: филол. ғылым. доктор. ... 

автореф. – Алматы, 2007.

3.   Қайдаров Ə.Т. Тарихи лексикология жəне этнолингвистика // Қазақ 

тілі тарихи лексикологиясының мəселелері. – Алматы, 1988.

4.   Гумбольдт В.Ф. Язык и философия культуры. – М., 1985.

5.   Чикобава А.С. Проблема языка как предмет языкознания. – М., 1959.

6.   Wundt W. Volkerpsychologie. – Leipzig, 1911. S. 36 // Чикобава  А.С. 

Проблема языка как предмет языкознания. – М., 1959.

7.   Потебня А.А. Слово и миф. – М., 1989.

8.   Арын М. Бес анық. – Алматы: Арыс, 1996. 

443

Қазақ тіліндегі этномəдени атаулар

9.   Звегинцев  В.А.  Теоретико-лингвистические  предпосылки  гипотезы 

Сепира-Уорфа // Новое в лингвистике. – М. Вып. 1, 1960.

10.   Соссюр Ф. Курс общей лингвистики. – М., 1933. 

11.   Солнцев  В.М.  Язык  как  системно-структурное  образование. – М., 

1977.

12.   Оразалиева Э.Н. Қазақ тіл біліміндегі когнитивтік парадигма. – Ал-

маты, 2007.

13.   Колшанский Г.В. Объективная картина мира в познании и языка. – 

М., 1990. 

14.   Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – Алматы: Ғылым, 1999.

15.   Телия В.Н. О специфике отображения мира психики и знания в язы-

ке. // Сущность, развитие и функция языка. – М., 1987. 

16.   Толстой Н.И. Язык и народная культура: очерки по славянской ми-

фологии и этнолингвистике. – М., 1995.

17.  Сейілхан  А.С.  Қазақ  тіліндегі  этнографизмдердің  лингвомəдениет-

танымдық мəні («Қыз Жібек» жəне «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жыр-

лары бойынша): ф.ғ.к. … дисс. – Алматы, 2001. 

18.   Копыленко М.М. Основы этнолингвистики. – Алматы, 1995.

19.   Қайдаров Ə.Т. Қазақ тілінің өзекті мəселелері. – Алматы: Ана тілі, 

1998.

20.   Уəлиев Н.М. Фразеология жəне тілдік норма. – Алматы, 1998.

21.   Қазақстан тарихы. – Алматы, 1996. Т.І.

22.   Ибатов Ə. Қазақ тілі қашан пайда болды? // Зерде. 1990, № 11. 32-

35-бб.

23.   Томанов М. Қазақ тілінің тарихи грамматикасы. – Алматы, 1988.

24.   Наджип  Э.Н.  Тюркоязычный  памятник  ХІV  в. «Гулистан»  Сеифа 

Сараи и его язык. – М., 1979.

25.   Боровков А.К. Лексика среднеазиатского тефсира ХІІ-ХІІІ вв. – М., 

1963.

26.  Наджип Э.Н. Исследования по истории тюркских языков ХІ-ХІV вв. – 

М., 1989.

27. Сабыр М.Б. Орта түркі тілі лексикасы мен қазақ тілі лексикасының 

сабақтастығы (XIV ғасыр  жазба  ескерткіштері  негізінде):  филол. 

ғылым. докт. ... автореф. – Алматы, 2004. 

28.   Кажибеков Е.З. Глагольно-именная корреляция гомогенных корней 

в тюркских языках. – Алма-Ата, 1986.

29.   Кайдаров А.Т. Структура односложных корней и основ в казахском 

языке. – Алма-Ата, 1986.

30.   Хусаинов К.Ш. Звукоизобразительность в казахском языке. – Алма-

Ата, 1988.

444

Қазақ тіліндегі этномəдени атаулар

31.   Тенишев  Э.Р.  О  наддиалектном  характере  языка  тюркских  руниче-

ских  памятников // Тюркология.  К 70-летию  акад.  А.Н.Кононова. 

Сборник статей. – М., 1976. – С.165.

32.   Мусаев  К.М.  Лексика  тюркских  языков  в  сравнительном  освеще-

нии. – М., 1975.

33.   Айтбаев  Ө.  Қазақ  терминологиясының  дамуы  мен  қалыптасуы. – 

Алматы, 1988, 166 б.

34.   Щеpбак  А.М.  Hазвания  домашних  и  диких  животных  в  тюpкских 

языках // Истоpическое  pазвитие  лексики  тюpкских  языков. – М., 

1961.

35.   Жилкубаева  А.Ш.  Термины  питания  в  казахском  языке:  автореф. 

дисс. канд. филол. наук. – Алма-Ата, 1991.

36.   Pамстедт Г. Введение в алтайское языкознание. – М., 1957. 

37.   Ибатов Ə. Сөздiң моpфологиялық құpылымы. – Алматы, 1983. 

38.   Севоpтян  Э.В.  Аффиксы  именного  словообpазования  в  азербай-

джанском языке. – М., 1962. 

39.   Мусаев К.М. Лексика тюpкских языков. – М., 1984. 

40.   Щеpбак А.М. Сpавнительная фонетика тюpкских языков. – М., 1970.

41.   Шойбеков  Р.Н.  Қазақ  тілінің  қолөнер  лексикасы:  филол.  ғылым. 

докт. ... автореф. – Алматы, 2006.

42.   Жанпеисов Е.H. Этнокультуpная лексика казахского языка (на мате-

pиалах пpоизведений М.Ауэзова). – Алма-Ата, 1989. 

43.   Сатенова  С.К.  Образно-фоновая  основа  устойчивых  выражений, 

образованных на основе лексики скотоводства в казахском языке: ав-

тореф. ... канд. филол. наук. – Алматы, 1990.

44.   Аронов К.Г. Этнолингвистическая природа народных космонимов в 

казахском языке: автореф. ... канд. филол. наук. – Алма-Ата, 1992.

45.   Мұсабаева  М.Д.  Қазақ  тіліндегі  антропонимиялық  аталымдардың 

этнолингвистикалық  сипаттамасы:  филол.  ғыл.  канд. ... автореф. – 

Алматы, 1995.

46.   Тоқтағұл Б.С. Түркі тілдеріндегі төрт түліктің жасына қатысты атау-

лардың этнолингвистикалық сипаты: филол. ғыл. канд. ... автореф. – 

Алматы, 2005.

47.  Керімбаев А.Е. Қазақ тіліндегі сакральды атаулардың этнолингвис-

тикалық сипаты: филол. ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 2007.

48.   Айтбаева Ə.Ж. Бесік жырларының этнолингвистикалық сипаттама-

сы  (қазақ,  орыс,  неміс  тілдерінің  материалдары  бойынша):  филол. 

ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 2006.

49.   Жанпейісова С.Е. Қазақ тілінің рухани мəдениет лексикасы: филол. 

ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 1996.

445

Қазақ тіліндегі этномəдени атаулар

50.   Сыздықова Р. Сөздер сөйлейді. – Алматы, 1994.

51.   Ахметжанов  Қ.С.  Аяқтон,  сақсыр,  шалбар,  тізеқап ... // Ана  тілі. 

1993, № 33.

52.   Кейкін Ж. Қазақы атаулар мен байламдар. Алматы: Өлке, 2006.

53.   Шипова Е.H. Словаpь тюpкизмов в pусском языке. Алма-Ата, 1976.

54.   Жубанов К. К постановке исследования фонетики казахского языка // 

Тpуды  казахского  Института  национальной  культуpы.  Т.1,  Алма-

Ата-Москва, 1935.

55.   Баскаков H.А. Диалект кумандинцев. – М., 1972.

56.   Манкеева Ж.А. Pеконстpукция пеpвичных коpней глагольных основ 

казахского языка. – Алма-Ата, 1991.

57.  Яpцева В.И. Опpеделение моpфологического типа языка // Моpфоло-

гическая  типология  и  пpоблема  классификации  языков. – М.-Л., 

1965.

58.   Беркетова  З.В.  Мотивационные  связи  в  лексике  современного  не-

мецкого языка. – Алма-Ата, 1992.

59.   Кайдаpов А.Т., Кажибеков Е.З. Гомогенные коpни и их лексико-се-

мантическое pазвитие // СТ, 1980, № 3.

60.   Альтман  И.В.  О  семантической  стpуктуpе  словообpазовательных 

гнезд // Вопpосы семантики: Тезисы докладов. – М., 1971.

61.   Степанов Ю.С. Имена. Предикаты. Предложения. – М., 1981.

62.   Пауль Г. Принципы истории языка. – М., 1960.

63.   Ахметов  Ə.  Түpкi  тiлдеpiндегi  табу  мен  эвфемизмдеp. – Алматы, 

1995.

64.   Общее языкознание. Методы лингвистических исследований. – М., 

1973.

65.   Мельников Г.П. Cистемная лингвистика и ее отношение к структур-

ной // Проблемы языкознания. – М., 1967. 

66.   Уфимцева А.А. Опыт изучения лексики как системы. – М., 1962.

67.   Покровский М.М. Семасиологические исследования в области древ-

них языков. – М., 1895.

68.   Языковая номинация (общие вопpосы). – М., 1977.

69.   Степанов Ю.C. Основы общего языкознания. – М., 1975.

70.   Виноградов В.В. Основные типы лексических значений слова // ВЯ, 

1953, № 5.

71.   Уфимцева А.А. Лексика. // Общее языкознание. Внутpенняя стpукту-

pа языка. – М., 1972.

72.   Покровский М.М. О методах семасиологии. // Филологическое обо-

зрение. 1896, Т.X, Кн.I .

73.   Виноградов В.В. О некоторых вопросах русской исторической лекси-

кологии // Изв. ОЛЯ АН СССР, Т. XII, Вып. 3, 1953.

446

Қазақ тіліндегі этномəдени атаулар

74.   Букетова Н.И. Реликтовая корневая морфема как языковая универ-

салия. – Алматы, 1994.

75.   Оразов М. Қазақ тілінің семантикасы. – Алматы, 1991.

76.   Культуpа жизнеобеспечения и этнос. – Еpеван, 1983.

77.   Бромлей Ю.В. Этнос и этнография. – М.: Наука, 1973. 

78.   Маpкаpян Э.С. О генезисе человеческой деятельности и культуpы. – 

Еpеван, 1973.

79.   Маpкаpян Э.С. Очеpки теоpии культуpы. – Еpеван, 1969.

80.   Гpигоpьева Т.П. Японская художественная тpадиция. – М.,1979.

81.   Бромлей Ю.В., Подольный Р.Г. Культура народов мира глазами этно-

графов // Глазами этнографов. – М., 1982.

82.   Ақбердиева  Б.Қ.  Лексика-фразеологиялық  жүйедегі  мифтік-таным-

дық құрылымдар: филол. ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 2000. 

83.   Уəли Н.М. Халқымыздың байырғы күнқайыруы // Ана тілі. 1992, 2 сə-

жүктеу/скачать 2,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: