Ббк 1. С 94 Қазақстан Республикасы

зарын мейлінше әсерлі етіп беріп тұр. Біркелкі дыбыстар-ды
не   буындарды   таңдап,   қатар   тұрған   сөздердің   басында   не
ортасында   келтіру   айтылмақ   ойға   әсерлі   оң   беріп,   образ
жасауға да қатысады. Мысалы, Мұхтар Әуезов «Еңлік-Кебек»
пьесасындағы Абызды сөйлеткенде: «Сыбдыр  сөзбен шыға-
рып сап, сынайын деп  к  епсің ғой,  көлгір  сөзбен  көлденең
болғың кепті ғой», – деп, с, к дыбыстарын ойнатады. Демек,
бұл   рөлді   ойнаушы   актер   аллитерация   жасап   тұрған
дыбыстар-ды   ерекше   мәнерлеп   айтса,   құба-құп   болар   еді.
Екінші   мысал:   «Қарагөз»   пьесасындағы   Сырымның   сүйген
жары   жынданып   кеткен   сәттегі   ышқына   күйінген   образын
беру   үшін,   оның   монологіне  с,  з  дыбыстары   бар   сөздерді
шоғырлап келтіреді: «Өсер.., өсер.., не өсер?. Тек зұлымдық
өсер нөсер болып се-нен. Сор өсер, ар өшер! Өскенде тек зар
өсер  сенің   лағынет   табаның   астында!».   Мұнда   да
дыбыстардың   айтылуы   ерекше   калыптасып,   жай   сөйлеу
нормасынан өзгеше болуы керек, яғни  с,  з  дыбыстарын өзге
дыбыстардан бөліңкіреп айтқан аб-зал, сонда ыза, қайғы, зар
буған кейіпкердің образы айқындала түседі.
Сөйтіп,   көркем   әдебиет   пен   сахна   өнері   сөз   сазы-на,
сөздердің   дыбысталу   сипатына   бейтарап   емес   екендігі
байқалады. Сондықтан бұл жайтқа көркем әдебиетті оқытып
үйрететін мектеп мұғалімдері мен сахна шеберлерін: актер-
лер мен әншілерді, көркем сөз айтушыларды тәрбиелейтін оқу
орындарының ұстаздары мен режиссерлер назар аударулары
шарт.
233

жүктеу/скачать 1,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: