Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі
жүктеу/скачать 2,48 Mb. Pdf көрінісі
|
5f48db6acc320 1598610282 (1)
| Жұмыссыздық
- еңбек нарығының кұрамдас элементі болып табылады. Жұмыс күші бар ересек адамдар еңбек нарығына қатысуына байланысты бірнеше негізгі категорияларға бөлінеді. Еңбекке қабілетті адамдар - жасына жəне денсаулығына қарай еңбек етуге қабілеті бар адамдар. Халықтың жекелеген категорияларға бөлінуі олардың экономиканың нарықтық жəне нарықтық емес секторларында жұмыс істеуіне байланысты. Нарықтық емес секторға - мемлекеттің əскер, полиция, мемлекеттік аппарат деп аталатын институттары жатады. Басқалары нарықтық құрылымдарда істейді. Жұмысшы күшіне - жұмыспен қамтылғандар мен жұмыссыздар жатады. Макроэкономикада көрсеткіштердің дəрежесі мен динамикасы бірнеше факторларға: демографиялық, жыныстық, жастық, этникалық, халықтың əлеуметтік құрамына, жекелеген аймақ пен салалардағы еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың арақатынасына тəуелді болады. Жұмыссыздық - экономикалық теорияның бұрынғы жəне қазіргі тарихындағы ең өткір мəселенің бірі. Жұмыссыздықты əртүрлі мектеп өкілдері ~143~ əртүрлі түсіндіріледі. Мысалы, мальтузиандық теория - жұмыссыздықтың пайда болуын тұрғындардың тым артып кетуімен түсіндіреді. Кейнстік теория бұл құбылысты нарықтық сұраныстың жетіспегендігімен түсіндіреді, ал еркін кəсіпкерлерік мектебінің теориясы - жұмыссыздық жалақы деңгейінің жоғарлауымен туындайтынын айтады, яғни ол еркін болып табылады. Мальтузиандық теорияны ағылшын экономисі Томас Роберт Мальтус (1766-1834 ж.ж .) жасалған. Ол 1798 жылы «Халық саны туралы заңның тəжірибесі» кітабын шығарған онда ол былай жазған: жер шарындағы тұрғындар геометриялық прогрессиямен өседі: яғни əрбір 25 жылда екі есе өседі; ал өмір сүру жабдығы тек арифметикалық прогрессиямен өседі: Халық саны - 1,2,3,4,8,16,32 ж. т. б., ал өмір сүру жабдығы - 1,2,3,4,5ж.т.б. Ол халық санының жəне өмір сүру əдісінің өсу қарқыны жоғарыдағы көрсетілген есеппен салыстыра отырып қортындыға келген: тұрғындардың жоғарғы қарқынмен өсуі қайыршылықпен жұмыссыздықтың себеп салдары болып табылады. Батыс мектебінің өкілдері ХХ - шы ғасырдың 30 - шы жылдарына дейін жұмыссыздық дəстүрлі түсіндірумен, яғни жұмыссыздық - жалдамалы жұмыскерлердің өзінше еркін талдауы деп есептеді. Жұмысшылар шеттен тыс жоғарғы жалақыны талап етеді, сондықтан жұмыс күшіне сұраным төмендейді. Бұл теорияны ағылшын экономисті Кембридж университетінің профессоры А. Пигу өте дəректілікпен жасады. Ол өзінің ойын 1923 жылы шыққан. «Жұмыссыздық теориясы» кітабында баяндалады. Алайда ХХ - шы ғасырдың 30 - шы жылдарында жаппай жұмыссыздық кезінде бұл позицияның дұрыс еместігі барынша айқындала түсті. Жұмыссыздықтың дəрежесін батыс статистикасы қолданатын көрсеткіштер бойынша - оның таралуы жəне мерзімінің ұзақтығы арқылы айқындай түсуге болады. Жұмыссыздықтың таралу көрсеткіші жұмыс күшінің жұмыссыздық деңгейін сипаттайды. Экономикалық əдебиеттерде жұмыссыздықты мына типтерге бөледі: жүктеу/скачать 2,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|