Көмектес септік. Бұл септік жалғау зат есім сөздеріне жалғанып, сөздің
лексикалық мағынасына қосымша мына сияқты грамматикалық мағына
туғызады:
1. Істі, қимылды істеуге бір заттың құрал екендігін білдіреді, яғни көмектес
септік жалғау қосымшасы жалғанған сөз қимылды орындауға кұрал болған
нәрсені көрсетіп тұрады. Мысалы:
Біз шөпті машинамен тасыдық. Ол хатты қарындашпен жазды. Сен поезбен келдің бе? 2. Істің, қимылдың тәсілін білдіреді. Мысалы:
Біз оны айламен ұстадық. Ол сабақты ынтпамен оқиды. Кездескен қиыншылықты табандылықпен жеңе білу керек. 3. Істі, қимылды істеудегі, орындаудағы бірлестікті білдіредІ. Мысалы:
Мен жазғы демалысты қалай өткізу туралы оқытушыммен ақылдастым. Ол экскурсияға жолдастарымен бірге кетті. 4. Қимылдың мекенін білдіреді:
Мысалы: Барлаушылар батпақты тоғай ішімен таң атқанша тыным таппай жүріп отырды (Қ. Қайсенов) .
Көмектес септік жалғаулы сөз к і м м е н ? н е м е н ? қ а л а й ? деген
сұрақтардың біріне жауап береді.
Көмектес септік жалғау қосымшалары
-мен, -бен, -пен . Кейде, өте сирек
болса да,
-менен, -бенен, -пенен түрінде де қолданылады. Соңғы түрі ауыз
әдебиетінде (фольклорда) және халықтың ауызекі сөйлеу тілінде кездеседі.
Жазба көркем әдеби шығармаларда өте сирек қолданылады.
Көмектес септік жалғау қосымшалары буын үндестігі заңына бағынбай
жуан буыннан кейін де, жіңішке буыннан кейін де
