Ілік, барыс, табыс, шығыс септік жалғауларында түбірдің соңындағы
н, л дыбыстары түсіп қалып отырады. Мен-нің – ме-нің, мен-ні- ме-ні, мен-
нен- ме-нен
ә) Барыс септік жалғауында, біріншіден, септік жалғау қосымшасы
-ған түрінде жалғанады, екіншіден, косымшаның жуан түрде жалғану әсерімен
мен, сен сөздерінің түбіріндегі жіңішке
е дауысты дыбысы жуан
а дауысты
дыбысына алмасып айтылады және жазылады.
б) Көмектес жалғауында түбір мен қосымша тұлғалас болғандықтан,
түбір мен қосымша аралығына қысаң
ы , і дауысты дыбыстары дәнекер
болады.
Жіктеу есімдіктерінің I және II жағы тәуелденбейді, тек үшінші
жағына ғана тәуелдік жалғау қосымшасын жалғап айтуға болады. Мысалы:
оным, оныңыз, онысы, оларым, оларың, оларыңыз, олары. Жіктеу есімдіктеріне жіктік жалғау қосымшаларын жалғауға болады.
Бұлардың жіктелуінің ерекшелігі бар. Жіктеу есім-дігі қай жақта тұрса, сол
жақтың ғана жіктік жалғау қосымшасы жалғанады.
102-жаттығу. Мына сөйлемдерді көшіріп, жіктеу есімдіктеріне жалғанып тұрған септік
жалғау қосымшаларын сызықша арқылы бөліп жазыңдар да, қай септік жалғау екенін
айтыңдар.
1.
Сен жеңгеніңе мақтанасың. 2. Мен жеңілгеніме мақтанамын. 3.—
Бетіңнен жарылқасын, балам,— деп, Жомарттың қолын ұстады.
(Ғ. М.) 4. Мен қай ұлықпен дос едім. 5. Олар мені көрсе, өшіге түсетінін
білмеуші ме ең?
(М. Ә.) 6.— Жоқ, менің мұндай болуыма менен де сіз
көп еңбек сіңірдіңіз,— деді.
(Б. М.) 7. Біз сені түнде көріп, алып кетсек
қайтеді деп те ойлап едік.
(Ғ. Мүсір. ) 8. —Кешірдім, сіз үшін бәрін де
кешірдім — деп, Атаман енді мені өз құшағына алып, маңдайымнан
сипады да, ар жағында зілі жоқ достық күлкімен жымиып, дүрбіні Иван
Федоровичке кері ұсынды.
(Ә. С.) 9.— Міне, саған, рақымыңа қайтарар
қиуазым керек болса, ал!
(Ғ. Сл.) 2.
