Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис



Pdf көрінісі
бет299/406
Дата21.10.2023
өлшемі3,22 Mb.
#120381
түріОқулық
1   ...   295   296   297   298   299   300   301   302   ...   406
Байланысты:
Абуханов-лексика

§ 116. Анықтауыш 
Анықтауыш сөйлемдегі зат есімнен не зат есімнің орнына жұмсалатын 
басқа есім сөздерінен болған мүшелермен ғана байланысып, сол мүшелерді 
түрлі бейнелері жағынан сипаттап тұрады. 
Сөйлемде әр түрлі синтаксистік қызметте жұмсалған әр заттың өзіне ғана 
тән не бір тектес көп затқа ортақ сапалары болады. Бір затты өзге нәрселерден 
сол сапалық ерекше белгілеріне қарай айыруға болады. Заттардың әр түрлі 
сындық, сапалық белгілерін білдіретін сөздер сейлемде, көбінесе, анықтауыш 
қызметінде жұмсалады. 
Алыс
жол атты сынайды,
Ауыр 
жол ерді сынайды. («М. М.»)
Сәлім 
қызық 
кітап оқыды. 
Бұл сөйлемдердегі 
алыс жол, ауыр жол, қызық кітап 
деген тіркестерде 
жол, кітап 
деген зат есім сөздерінің алдындағы 
алыс, ауыр, қызық 
деген сын 
есім сөздері арқылы сол заттардың бойында болатын айырықша белгілерінің 
бір түрі керсетілген. Синтаксистік қызметі жағынан 
алыс, ауыр, қызық 
сөздері 
сөйлемде анықтауыш болып тұр. 


279 
Заттың белгісін (сынын, түр, түсін т. б.), заттық сапасын, меншікті-
лігін, санын
білдіретін тұрлаусыз мүшені а н ы қ т а у ы ш дейді.
Анықтауыштар қ а н д а й? қ а й? қ а й с
 
ы? (қ а й с ы сы?) қ а й д а ғ ы ? н 
е д е г і ? к і м н і ң ? н е н і ң ? қ а н ш а ? н е ш е ? н е ш і н ш і ? қ а й т -к е 
н? н е т к е н ? деген сұраулардың біріне жауап береді. 1) 
Аспазшы 
тәтті 
самсалар пісірді. 
2) 
Боцманның 
жуан 
даусы бар болып шықты. (Л. К.) 3. 
Ойдағы 
ел
 
 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   295   296   297   298   299   300   301   302   ...   406




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет