Намаз дҽретінің суннаттары – ҽуелі, дҽретті (бисмиллҽһир-
рахмҽнир-рахим) деп бастамақ, онан соң екі қолын жумақ, аузын
мисуҽкпен
102
жумақ, аузына су алмақ, мұрнына су алмақ. Сумен
сақалын араластырмақ, бармақтарын араластырмақ жҽне ҽр денесін
жуғанда үш-үш реттен жумақ, һҽм ҽр денесін ретпен жумақ, басының
баршасына мҽсх қылмақ жҽне дҽрет арасында бҿтен жұмысқа
айналанбай дҽрет қылмақ.
Дҽреттің мустахабтары: ҽр денені жуғанда оң жағынан жуа
бастамақ жҽне мойнын мҽсх қылмақ.
Дҽреттің бұзылатын істері: ҽуелі түзге отыру,
денесінің бір
жерінен қан, сары су шықса, түкірікті қызартқан шамаға шейін тіс
қанаса, қан қосылса яки бҿтен құсықты ауыз толғанша құсса,
ұйықтамақ, есі кетпек, жындану, балиғ
103
болған кісі намаз ішінде үн
шығарып күлу – осылардан дҽрет бұзылады. Жаңадан алмаққа керек.
Егер намаз уақытын ҿткізбей барып дҽрет алатын жақын жерде су
болмаса, һҽм судың алыстығы бір миль шамасы, яки тҿрт мың
қадамнан жақын болмаса, немесе су болғанда да біртүрлі дертті адам
болып денеге су тигізуден залал болғандай болса немесе суға баратын
жолында адамға залал ететін қорқынышты махлұқ, я жау бар болса,
ғұсл мен дҽрет орнына таяммум
104
қағып намаз оқуға болады. Таяммум
дегеніміз сол, бір таза жер жынысына ҽуелі екі қолын ұрып жүзіне
мҽсх етеді, яғни бетін сипайды, екінші рет екі қолын сол жерге жҽне
ұрып, шынтағына шейін сипайды. Бұл таяммумды тозаңы бар таза
киімге соғып таяммум етуге де болады.
Жҽне мҽсіге мҽсх ету дегеніміз дҽретті, мҽселен, таңертең бір
алып, аяғын жуып мҽсі киген соң, сол күн ішінде келесі тҽулікке шейін
жаңадан аяқ жумай-ақ, мҽсі сыртынан мҽсх етумен аяқ дҽретін алғанға
хисаб (есеп) болады. Бұл мҽсіге мҽсх ету дегеніміз қолға су алып үш
бармақ қадары
105
мҽсі
сыртынан сызық ету, осылайша мҽсіге еткен
мҽсхтың үйінде тұрған мұқим
106
кісіге муддаты – сол мҽсіні киген соң
дҽрет бұзылған уақыттан бастап – бір тҽулік, мусафирға
107
осы қалып-
1 0 2
Мисуҽк – тіс тазалағыш.
1 0 3
Балиғ – 99-шы түсіндірмені қараңыз.
1 0 4
Таяммум қағу – сумен дҽрет алудың орнына жердегі таза топырақпен бетін,
қолдарын сүрту.
1 0 5
Қадар — ҿлшем, мҿлшер, шама.
1 0 6
Мұқим – сапарға шықпаған тұрғын.
1 0 7
Мусафир – жолаушы.
Бауыздаған малдың жаны шықпай тұрып басын кесіп алу
мҽкруһ һҽм олардың ішінен шыққан баласы біздің имамымыз имам
Ағзам қасында халал емес. Екінші, бауыздалса да халал болмайтын
хайуандар сол, егер ол хайуандар ұлығатын
202
һҽм жыртқыштардан
болса. Мҽселен, ит, түлкі, қарсақ, тышқан тұқымдары, мысық, қасқыр,
жолбарыс, арыстан, пілдей жануарлар жҽне хайуан болсын, құс
болсын ҿлексе, шірік нҽрселер жесе, мҽселен, шошқа, ит, қара құс,
шағаладайлар.
Құстың айыр тұмсықты жыртқышы, тырнақты һҽм
қанатымен соғып аң жейтіндері (бүркіт, қаршыға, жағалтай, ителгі,
үкідейлері) харам. Хашараттың
203
яғни жылан, кұрт, құмырсқа, бүрге,
биттейлердің бҽрі де, жалғыз шегірткеден басқасы, харам.
Шегіртке – халал. Осындайлардан басқа қолдағы тҿрт түлік
мал, қырда киік, құлан, қоян, бұғыдай аңдар халал. Құста залалсыз –
үйрек, қаз, аққу, жылқышыдайлар. Суда күллі балық – бҽрі де халал.
Балық пен шегіртке бауыздамай да жеуге дұрыс. Адам қолына
үйренген хайуандардан қашыр мен есек харам һҽм жылқы еті
турасында да қайсыбір имамдар макруһ деседі. Хайбар деген шаһарды
алған күні пайғамбарымыз ҽлҽйһиссҽлҽм жылқы етін жеуге рұқсат
етіпті. Соған қарағанда жылқы етін де халал дейміз.
Үшінші, аң мен құс бауыздамай да халал болатын орындары
осы: ит жүгіртіп, не құс салып, не мылтық, оқ атып, аң аулап жүрген
адамдар, мҽселен, итті қосарда (бисмиллҽһи Аллаһу ҽкбҽр) деп
жіберсе, иесі барғанша ол ит киікті, қоянды, не құсты ҿлтіріп, бірақ
жемей тұрса. Осылайша алдырған қоян, киік халал һҽм жеуге дұрыс.
Мұндай иесі барғанша алған аңның етін жемей тұруға үйренген итті
муғаллям
204
дейді. Аң аулауға үйреткен құс, мҽселен, бүркіт,
қаршығадайлар жібергенде ұшып,
шақырғанда қолға келсе, мұны да
муғаллям дейді. Осындай құсты да аңға жіберерде (бисмиллҽһи,
Аллаһу ҽкбҽр) деп жіберсе, адам жетіскенше алған аңы ҿліп қалса да,
жеуге халал. Бірақ ол алдырған аң кісі барғанша тірі тұрса, бауыздамай
халал болмайды. Оқпен һҽм мылтықпен атып, барғанша ҿлген аң яки
құс ол мылтықпен оқ (бисмиллҽһи, Аллаһу ҽкбҽр) айтылып атылған
болса – жеуге халал. Бірақ оқтан жараланбай ҿлген құс немесе аң
халал болмайды.
2 0 2
Ұлығатын – мұнда ұлитын деген мағынада болса керек.
2 0 3
Хашарат – жҽндіктер.
2 0 4
Муғаллҽм – үйретілген.
21
44
ша — үш тҽулік. Егер мҽсінің үш бармақ шамасынша жыртығы бар
болса, мҽсх оған жарамайды.
Намаз ішінде он екі парыз бар, алтауы – тысқары, алтауы –
ішкері.
Тысқары болған алтауы: ҽуелі, намаз оқуға кірісерден бұрын
денесін тазалау, яғни ғұсл керек, орнында ғұсл етіп дҽрет алу; екінші,
киімін һҽм намаз оқитын орнын нҽжістен пҽк ету; үшінші, ұят
жерлерді ашық қоймай, жауып оқымақ, еркек болса, тізесі мен
кіндігінің
екі арасын, ҽйел болса беті мен екі қолы, екі аяғынан
басқасының бҽрін жабу керек. Осы ғаурат
108
деп, яғни жасырылатын
жер деп, аталған денелердің тҿрттен бірі жабылмаса да намаз дұрыс
болмайды. Тҿртінші, намазды уақытымен оқымақ. Бесінші, бетін
кұбылаға қойып оқымақ. Алтыншы, намазға ниет ету.
Ішкері болған алты парыздың бірі – такбир тахрими
109
,
яғни
«Аллаһу ҽкбҽр» деп намазға кірісу; екіншісі – қиям
110
, яғни намаздың
ҽрбір ракағатында
111
бір рет аяқ үстіне тұру; үшіншісі – қирағат
112
яғни, намаз ішінде Құран сүрелерін оқу; тҿртінші – рукуғ
113
, яғни
басын, денесін иіп, екі алдымен тізеге сүйену; бесінші – сҽжде
114
, яғни
басын жайнамаз үстіне жүзін тҿмен салмақ; алтыншы – ақырғы отыру,
Достарыңызбен бөлісу: