Оқулық Қазақстан Ðеспóбликасының Áілім æәне ғылым министрлігі бекіткен

Ойлан!
• 
Күнделікті тұрмыста 
қолданып жүрген 
су, ас тұзы, қант 
қандай заттар, ал 
күкірт, темір, мыс 
ше?
44
18-сурет. 
Молекулалары екі атомнан тұратын жай заттар
сутек
азот
оттек
фтор
хлор
бром
йод
• 
Химиялық элемент
• 
Элемент таңбасы
• 
Жай зат
• 
Күрделі зат
• 
Металл
• 
Бейметалл
Тірек сөздер
Æай заттар бірдей химиялық элемент 
атомдарынан құралады. Æай заттар металдар 
және бейметалдар
деп екіге бөлінеді. 
Металдар (сынаптан басқасы) 20°C темпе-
ратурада қатты, шыңдалуға бейім, иілім ді, 
берік, электр тогы мен жылуды жақсы өткі-
зе ді, металдық жылтыры болады. Оларға 
алю ми ний, темір, мыс, алтын, күміс, қала-
йы т.б. жатады.
Көптеген бейметалдар 20°С-та газ тәрізді 
және қатты күйде болады, жалғыз сұйық 
бейметалл — бром. Бейметалдар электр 
тогын нашар өткізеді. Оларға күкірт, азот, 
оттек, көміртек және басқалар жатады.
Молекулалары екі атомнан тұратын жай 
заттарды естеріңде сақтаңдар (18-сурет).
Әртүрлі атомдар бірігіп 
êүðäåëі çàòòàð
 
түзеді.
Кез келген күрделі заттың құрамы 
мен қасиетін сақтайтын ең кіші бөлшегі — 
оның молекулалары (19-сурет).
Күрделі заттар
әртүрлі химиялық эле-
мент тер атомдарынан құралады.
Õèìèÿëûқ ýëеìеíт
және 
æàé çàт
ұғым дарын ажырата білу үшін жай зат тар 
мен күрделі заттардың қасиеттерін салыс-
тырайық. Мысалы, 
îттек
— тыныс алуға 
қажетті түссіз, жануды қолдайтын жай 
зат. Су құрамындағы оттек элементінің 
қасиеті жай заттан мүлде өзгеше, мысалы, 
балықтар байланысқан оттекпен емес, суда 
еріген жай зат түріндегі оттекпен тыныс 
алады. Сондықтан химиялық қосылыс ту-

45
ралы сөз болғанда оның құрамына жай зат 
кірмейтінін, тек сәйкес элемент атомдарының 
белгілі түрлері кіретінін есте сақтау қажет.

жүктеу/скачать 3,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: