қатынасын
білдіруіне мүмкіндік туады. Мәселен, мәтінде айтылған
ой ды
кұптайтындыгы, оған куанатындығы, күмәнданатыны,
сенетіндігі,
растайтьіны, ренжшіні т.б. анық көрініп түрады. Осындай
мағьшалык
фекшелнстеріне байланысты ғылыми еңбектерде (З.Базарбаева /4/,
.Қайшыгұлова) шегендеуіштер (шылау, кыстырма
күрылымдар)
9
семантикалық топка бөліп қарастырьшады:
62
1. Дүрыстықты, анықтықты, шүбәсіздікті, сенімділікті,
мақүлдауды, қопггауды, растауды, келісуді білдіретін шегендеуіштер:
зрине, әлбетте, сөз жоц, да уа жоц, рас, шын, дұрысында,
шынында, р а сы н да , р а сы н д а да, шынында да, из, бэсе,
шындыгында, ацицатында, дурыс;
2. Күмәндықты, сенім сіздікті, белгісіздікті, болжауды,
жорамалдауды білдіретін шегендеуіштер:
мүмкін, кім білсін, кім біледі,
шамасы, шамалауымша, болжауымша, сірэ, цүдай біледі, менің
ойымгиа, цайдам, неге екенін цайдам, тегі, элде, дәуде болса, бэлкім,
бэлки, білем: айтты біпем, байцаймын, сопай гой деймін,
байцауымша;
3. Оқиғаға, фактілерге мәтін түзушінің эмоционалдық қатынасын
бідціретін шегендеуіштер:
а)
өкінішті, күйзелісті, опык жеуді білдіретіндері:
эттең, амал
не, амал нешік, өкінішке орай, өкінішке царай, амал қаніиа, не
керек, әттеген, қап, өкінішті болганы-ай;
э) тавдануды, таңыркағанды, армандауды, куанышты, іыүкіршілік
етуді білдіретін шегендеуіштер:
ойпыр-ай, ең қызыгы, бақытымызга
қарай, бір гажабы, шүкір, ңұдайга шүкір, құдайга тәуба, бетім,
бетім-ай, бэрекелді, мәссаган;
4. Хабардың бірізділігін, оның мэнділік дэрежесін білдіретін
шегендеуіштер:
Достарыңызбен бөлісу: |
