М. К. Ахметова Мәтін лингвистикасы

Әр тұстан шашырап: «Біргеміз!» «Тізгін өзіңде!» -

жүктеу/скачать 4,98 Mb.

Pdf көрінісі

бет	52/133
Дата	15.11.2023
өлшемі	4,98 Mb.
	#123413

1 ... 48 49 50 51 52 53 54 55 ... 133

Байланысты:
мәтін лингвистикасы

Кішілер үпкеннің алдын орамаган (М.Мағауин). Осыдан соң бір жүма бойы маңайындагы ел күндіз-түні у-шу
Таныс өлке, Таныс аймақ

Әр тұстан шашырап: «Біргеміз!» «Тізгін өзіңде!» -
деген, ңадау-ңадау дауыстар шықты.
Әйткенмен көпшілік унсіз еді. Үлкендеу әліптің артын бақңан.
Кішілер үпкеннің алдын орамаган
(М.Мағауин).
Осыдан соң бір жүма бойы маңайындагы ел күндіз-түні у-шу
болып жатты. Қой жараланды. Қозы алып кашылды. Бүзаулар
өлтірілді
ТТпппАп
құлындаган биелердің бірнеше ңүпындары жепінді
(М.Әуезов).
Мәтін құрылымында лексика жүйесінде гипер-гипонимиялық
катынасқа түсетін бірліктер қолданылып та мэтін байпасымы жүзеге
асырылады. Соңғы мәтін құрамындағы сойлемдер бір-бірімен
мағьшасы жағынан тығыз қарым-катынасқатүскен. Бұл мәгіннің бірлігі
етістіктің бірдей шактык-жақгық түғаларымен, сөйлем қүрылысьшьщ
бірдей болып келуімен коса, синонимдес сөздер мен бір текке жататьін
түрлердің қолданьшуы аркылы да күшейтіле түскен. Олар төрт түлік
мал атаулары:
қой, қозы, бүзау, қүлын.
Белгілі бір тақырыпқа кұрылған мәтіндегі лексикалык бірліктердің
қолданысында өзіндік ерекшеліктері болады. Лексикалык бірліктер
мәтін тақырыбына сэйкес келетін сөздердің лексика-семантикалык
топтарынан құралады. Және бүл сөздер мәгіннің өн бойынан ұшырасып
отырады. Егер екінші бір адамға сөздердің белгілі бір мағьіналық
топтарын айтатьш болсак, қабылдаушының санасында сол бірліктер
беретін магына аркылы ассоциативті тұрғыда тұтасым дүниеге келіп,
69

белгілі бір тақьфыхтгағы мәтін туындайды. Демек, мәтін байласымы
мен тұгасымын жүзеге асыруда сөздердің лексика-семантикалык
топггарының атқаратьш кызметі ерекше. Мысал ретінде М.Макзтаевтын
«Туғанжерге» атты өлеңін талдап керейік.
Таныс өлке,
Таныс аймақ,

жүктеу/скачать 4,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 48 49 50 51 52 53 54 55 ... 133