Эмбриология
Жасушалардың бөлінуі: митоз
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев
- Бұл бет үшін навигация:
- 4 .2 8 -су р е т. Сүтқоректілердің жасуша лык цикліне циклиндердің және ци- клинге тәуелді киназалардың қатысуы: 1 — цикпин D + ЦЗК 4, ЦЗК 6; 2 — циклин
- Е+ЦЗК 2; 3 — циклин А + ЦЗК 2; 4 — ци клин В/А+ЦЗК 1 1 2 3 4 5 6 4 .2 9 -с у р е т .
| Жасушалардың бөлінуі: митоз
Митоз (mitosis), кариокинез не- месе тура емес бөліну кез келген эукариотты жасушалардын уни- версалды бөліну әдісі. Бұл кез- де редупликацияланған және конденсияланған хромосомалар митоздык хромосомалардың ык- шамданған түріне көшеді, хромо- сомалардың сегрегациясы мен та- сымалына катысатын (ахроматинді митоздык аппарат) бөліну ұршык- шасы пайда болады, хромосомалар- дың жасушаның қарама-карсы полюстеріне ажырауы және жа- сушаның денесінің бөлінуі (цито кинез, цитотомия) жүреді. Жасу- шалардың тура емес бөлінуін бірнеше фазаларға бөлу калыптаскан: профаза, метафаза, анафаза, телофаза (4.29-сурет). Профаза. S-кезеңнің аяқталуынан кейін интерфазалык ядрода ДНҚ саны 4 с-ке тең, өйткені хромосомалык материалдың екі еселенуі өтеді. Бірак, бүл кезенде хромосомалардың санының екі еселенуін морфологиялык деңгейде анықтау барлық жағдайда мүмкін болмайды. Бүл профаза- да жұптасқан хромосомалар өте тығыз жанасып орналасуымен және бір-бірімен өзара шиыршықталуымен байланысты. Бірак, сонда да про- фазада әрбір хромосома қосарланған, бұл жасушалык циклдің S-кезеңінде олардын редупликациялануының нәтижесі. Кейініректе әрбір хромосома жұпта жекеленіп, шиыршығы жазыла бастайды. Жүптаскан хромосома- 4 .2 8 -су р е т. Сүтқоректілердің жасуша лык цикліне циклиндердің және ци- клинге тәуелді киназалардың қатысуы: 1 — цикпин D + ЦЗК 4, ЦЗК 6; 2 — циклин Е+ЦЗК 2; 3 — циклин А + ЦЗК 2; 4 — ци клин В/А+ЦЗК 1 1 2 3 4 5 6 4 .2 9 -с у р е т . Ж асуш а митозы (схема): 1 — интерфаза; 2 — профаза; 3 — метафаза; 4 — анафаза; 5 — телофаза; 6 — ерте интерфаза 4.3. Жасушалардыңөсіп-өнуі 1 0 3 лар профазаның аяғында анык көріне бастайды, бұл кезде олардын саны бөліне бастаған жасушада 4 п екені де байкалады. Яғни, профазанын басын- да хромосомалар екі жұптаскан хромосомалардан немесе хроматидалардан түзелген. Олардын саны (4 п) профазада ДНК мөлшеріне (4 с) тура сәйкес болады. Хромосомалардың конденсациясына параллельді ядрошықтык ұйым- дастырушылардың аймағында, рибосомалык гендердің инактивациясынын нәтижесінде, ядрошыктардың жойылуы және дезинтеграциялануы өтеді. Осымен катарласа бір мезгілде профазанын ортасында ядро кабығынын күйретілуі басталады: ядро поралары жойылады, кабыкша басында фрагмент- терге бөлінеді, кейіннен үсак. мембраналык көпіршіктерге айналады. Бүл мезгілде нәруыз синтезімен байланысты кұрылымдар да өзгереді. Түйіршікті эндоплазмалык тордың саны азаяды, ол қыска цистерналарға және вакуольдерге ыдырайды, оның мембраналарындағы рибосомалардың саны күрт төмендейді. Мембраналарда және гиалоплазмада орналаскан полисомалардың саны әжептәуір (25% дейін) редуцияланады, ал бұл бөлініп жатқан жасушадағы жалпы нәруыз синтезінің деңгейінің төмендеуі болып та- былады. Митоз кезіндегі екінші маңызды окиға да профазада өтеді — бұл бөліну ұршыкшасының түзелуі. S-кезенде репродукцияланған цен- триольдер профазада жасушаның қарама-карсы полюстеріне ажырай бастайды. Әрбір полюске екі цен- триоль немесе диплосома беріледі. Диплосомалардың ажырауы жалғаса түскен сайын әрбір диплосома- ның кұрамындағы центриолдердің біреуінің шеткері аймактарынан шығатын микротүтікшелер калып- таса бастайды. Метафазада калыптастырылған бөліну аппараты жануарлардың жа- сушаларында ұршықша пішінді және бірнеше аймактардан тұрады: ішінде центриольдері бар екі центросфера аймағы және олардың араларын- дағы ұршықтың талшықтары айма- ғы. Бүл аймактардың бәрінде де көптеген микротүкшелер орналаса- ды (4.30-сурет). Бүл аппараттың орталык бөлі- гінде, бөлінудің меншікті ұршык- шасында микротүтікшелер, центро- жүктеу/скачать 74,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|