Оқулық Алматы 2005 ббк 28. 04 М 87 Оцуыцты жогары оцу орындары студенттеріне



Pdf көрінісі
бет37/96
Дата24.11.2023
өлшемі8,63 Mb.
#125580
түріОқулық
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   96
ЦИТОПЛАЗМАНЫҢ ПРЕДЕТЕРМИНАЦИЯСЫ
НЕМЕСЕ ЦИТОПЛАЗМАНЫҢ ТІКЕЛЕЙ
ӨЗІ АРҚЫЛЫ ТҰҚЫМ ҚУАЛАУ
Көпшілік жағдайда пластидтер жэне митохондриялар арқылы 
түқым қуалауды, сол сияқты тагы да басқа хромосомасыз түқым 
қуалаулардың басын қосып, цитоплазмалық тұқым қуалау деп 
атайды. Мұндай тұқым қуалаулар қүрамында ДНК болатын клетка 
органоидтарына байланысты. Бүл құбылыс симбионттар арқылы 
түқым қуалауға тэн. Олай болса, цитоплазма мүнда тұқым 
қуалаушылық қасиетті алып жүруші ретінде қарастырылмайды, яғни 
«цитоплазмалық 
тұқым 
қуалау» 
деген 
ұгым 
генетикалық 
материалдардың клеткадағы шоғырланған орнын гана 
көрсетеді. 
Сонымен қатар хромосомалық емес гендердің ядрода да болуы
9 9


мүмкін. Осы айтылғандарды ескеретін болсақ, «хромосомасыз тұқым 
қуалау» деген ұғымның мағынасы кеңейе түседі. «Ал енді клетка 
органоидтары емес, тікелей цитоплазманың өзі арқылы түқым қуалау 
бола ма?» 
десек, ондай жағдайдың да болатындығы мәлім. Бірақ 
бұл кезде белгінің түқым қуалауы түрақты болмайды және оның 
көрінісі бір немесе бірнеше буыннан кейін өшіп қалады. Бүған тұщы 
суда тіршілік ететін ұлу қабыршағының бүралу бағыты мысал бола 
алады. Олардың кейбіреулері гермафродиттер болып келеді жэне 
өздігінен ұрықтанып та, немесе өзара будандасып та көбейе алады. 
Қабыршақтарының бұралу бағыты екі түрлі - сол жаққа және оң 
жаққа қарай. Оларды бір жүп аллель, яғни оң жаққа бұралуын 
доминантты Д гені, ал сол жаққа қарай бұралуын рецессивті d гені, 
анықтайды. Реципрокты будандастыру (c^DD х $ dd жэне $ dd х 
d'DD) Fj -де әртүрлі нәтиже береді: будан үрпақ негізінде анасының 
белгісін қайталайды. 
Бірінші будандастыруда барлығының да 
қабыршақтары оңға бүралған. Ғ2 -де екі будандастырудың екеуінде де 
барлық алынған үрықтардың қабыршақтары оңға бұралады.
Тек өздігінен ұрықтандыру арқылы алынған Ғ3- тегі ұрықтарда 
ғана белгілер ажырап, оңға жэне солға бүралған қабыршақтардың ара 
қатынасы 3:1 
болады. Сөйтіп бұл белгі жұмыртқа клеткасы 
цитоплазмасының қасиетіне байланысты тұқым қуалайды. Мұндай 
құбылысты 
цитоплазманың 
аналық 
организмнің 
генотипімен 
предетерминациялануы немесе аналық эффект деп атайды.
100




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   96




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет