Оқулық Қ.ӘБішев g è t э а І философия жоғары оқу орындары студенттері
Үғым ендеше, адам болсын, ксіндай басқа бір зат болсын, бүкіл
жүктеу/скачать 8,52 Mb. Pdf көрінісі
|
b2 (1)
| Үғым ендеше, адам болсын, ксіндай басқа бір зат болсын, бүкіл
элем болсын, оның дүниеде болу жолын, болу тәсілін көрсетеді. Қүбы- лыстың ішкі озіндік табигаты оның озін озі калай жасайтатында, озін қалай сақтауында, үнемі бүкіл болмысын калай жаңгыртып отыру- ында. Ал бүл қандай маңызды болса да, жеке белгі емес, себебі жеке белгі немесе белгілер нәрсенің түтас табигатын қамти алмайды. Бүл оның ішкі заңдылыгы. Сондықтан заттың ішкі заңын бейнелеу үшін де адам ой жүзінде болсын, іс жүзінде болсын затты оз зандылығымен қайта жасап шыгуы тиіс. Әр нәрсені біз оның оз зандылығымен ой жүзінде жасай алсақ, ол - үгым болады, сонда гана біз оның не екендігін үгамыз. Бүл жәй білуден басқа нәрсе, әсіресе заттармен, олардың қасиеттерімен жәй таныс болудан тіпті болек. Мысалы, ма шина жонінде толық магынада үгым сол машинаны жасаган, соның 96 идеясын, схемасын физикалықт. б. зандардың негізінде үсынғанжәне соны түсінген, білетін адамдарда бар, ал сол машинаны жүргізуді ғана білетін адамда шын мәнінде толық үғым жоқ. Әсіресе, сол ма- шинаның барлық тетіктерін жеке-жеке білгеніміз бізге үғым бермейді. Олардың бәрі үғымның қалыптасуының алғышарттары ғана. Қүбылыстың ең жетілген үғымы деп сол туралы теорияны ай- туға болады. Бірақ нәрсені ой жүзінде жасау үшін де оның негізін қүрайтын идея табылуы тиіс қой! Ол идея эмпирикалық фактілерден, соларды жинақгаудан тумайтынын көрдік. Болуға тиісті нәрсе тура лы көптеген деректер жинақталғаннан кейін ойдың жүрісінде белгілі бір үзіліс болатыны белгілі. Зат туралы көп нәрсені білеміз, бірақ ең негізгі нәрсені, оның табиғаты не екендігін білмейміз. Оның түпкі табиғаты неде екендігі туралы идея зерттеушіде кенет туады. Ол жаңадан ашылған тағы бір фактінің нәтижесі емес,әрине ондай фактілер кейін де ашыла береді. Бар немесе болуға тиісті нәрсенің өзгеше табиғаты жөніндегі идея ол туралы белгілі болған қасиеттердің бәрін бір түтас бүтін етуі қажет. Мүндай идея бар нәрселерді эмпи- рикалық түгендеуден емес, интуиция деп аталатын қабілеттің қыз- меті. Интуиция сезімдік дәрежеде де, логикалық дәрежеде де болады. Теориялықтанымда оны жүктеу/скачать 8,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|