Аты раулар дың то пы рақ жа мыл ғы сы ның құ ры лы мы жә не оның кар та ла ры
Key words: delta, geographical soil, soiled surface, relief, relief’s plas- tic, relief’s plastic map
жүктеу/скачать 410,83 Kb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Клю че вые сло ва
| Key words:
delta, geographical soil, soiled surface, relief, relief’s plas- tic, relief’s plastic map . Ураз баев А.К., Тас бо лат Б., Мұ са Қ.Ш. Ст рук ту ры поч вен но го пок ро ва дельт и их кар ты В статье расс мат ри вают ся воп ро сы при ме не ния ме то да плас ти ки рель ефа в изу че нии ст рук тур поч вен но го пок ро ва дель то вых гео сис- тем. Суть ме то да плас ти ки рель ефа – изоб ра же ния фун да мен таль ных форм рель ефа (по вы ше ния и по ни же ния) на то пог ра фи чес ких кар- тах. По ле вые исс ле до ва ния по ка зы вают, что в дель то вых ус ло виях ст рук ту ры поч вен но го пок ро ва взаи мос вя за ны не толь ко с ти па ми рель ефа, но и так же со ст рук ту ра ми рель ефа. Ст рук ту ры рель ефа в дель тах имеют «дре во вид ную» фор му, т.е. ст рук ту ра поч вен но го пок ро ва тес но взаи мос вя за на с «дре во вид ны ми» ст рук ту ра ми рель- ефа. Поч вен ные кар ты, ко то рые сос тав ле ны на ос но ве карт плас ти ки рель ефа имеют боль шое прак ти чес кое зна че ние в ме ли ора ции и оро- шаемом зем ле де лии. Клю че вые сло ва: дель та, геог ра фия почв, поч вен ный пок ров, рель еф, плас ти ка рель ефа, кар ты плас ти ки рель ефа. ISSN 1563-0234 KazNU Bulletin. Geography series. №1 (40) 2015 227 ӘОЖ 504;911 1* Ураз баев А.К., 1 Тас бо лат Б., 2 Мұ са Қ.Ш. 1 Қ.А. Ясауи атын да ғы Ха лы қа ра лық қа зақ-тү рік уни вер си те ті, Қа зақ стан Рес пуб ли ка сы, Ал ма ты қ. 2 Әл-Фа ра би атын да ғы Қа зақ ұлт тық уни вер си те ті, Қа зақ стан Рес пуб ли ка сы, Ал ма ты қ. * E-mail: abdikerim.urazbayev@ihtu.kz Кі ріс пе Геог ра фия ба ғы тын да ғы бар лық пән дер өз ны сан да ры ның ор на ла су заң ды лық та рын үйре те ді, сол сияқ ты то пы рақ тар геог ра фиясы пә ні то пы рақ тар дың та ра лу заң ды лық та рын тү сін- ді ре ді. Атал ған заң ды лық тар ды бі лу үшін екі жол қа жет. Мы са- лы, қа ра не ме се сұр то пы рақ тар дың та ра лу заң ды лық та рын, яғ- ни бел гі лі бір тип те гі то пы рақ тар дың геог ра фия сын зерт тей ді. То пы рақ тар геог ра фиясы пә нін де жүйелі әдіс тің қол да ны луы нә ти же сін де то пы рақ тар геог ра фия сын үйре ну дің екін ші жо- лы пай да бол ды. Екін ші ба ғыт та то пы рақ жа мыл ғы сы зерт теу пред ме ті бо лып есеп те ле ді, яғ ни клас си фи ка ция лық бір лік тен ау мақ тық бір лік ке өте ді. Мы са лы, аты рау гео жүйеле рі нің то- пы рақ жа мыл ғы сы құ ры лы мы. Ба қы ла на тын ны сан ның екі жақ ты тек се ру ма ңы зы на ие бо- луы бар лық геог ра фия ба ғы тын да ғы ғы лым дар ға тән. То пы рақ- тар геог ра фиясы пә нін де жүйелі әдіс тің қол да нуы нә ти же сін де то пы рақ жа мыл ғы сы ның құ ры лы мы жө нін де гі ұғым пай да бол- ды. То пы рақ та ну шы лар әр қа шан то пы рақ жа мыл ғы сы ның құ- ры лы мын аты раумен бай ла ныс ты ра зерт те ген. И.М. Си бир цев (1959) бы лай жа за ды: «То пы рақ тип те рі нің кі ші кө лем де жә не ор на ла су тәр ті бі ол жер бе де рі нің кі ші кө ле мі жә не ор на ла су тәр ті бі». В.А. Ков да (1933) өзі нің зерт теу ле рін де то пы рақ тың фи зи ка лық ерек ше лік те рі мен ны са ны ның гео мор фо ло гиялық жағ дайы ор та сын да бай ла ныс бар еке нін айтады жә не бұл бай- ла ныс қа зір гі ме ли ора ция жұ мыс та рын да не гіз етіп алын ған. В.Р. Во ло буев (1948) бол са Әзір бай жан да ғы сор ға ай нал ған то пы рақ тар дың геог ра фия сын жә не ме ли ора тив тік күйін зерт- теу де жер бе де рі плас ти ка сы ерек ше мән бер ді жә не то пы рақ- тар дың бай ла ны сын анық тау үшін жер бе де рі нің плас ти ка сы әді сін жа сап шық ты. Со ны мен қа тар В.Р. Во ло буев то пы рақ- тар дың ме ли ора тив тік жағ дайын анық тау да жә не жақ сар ту да бұл әдіс ті қол да ну ды ұсын ды [1,2,3]. В.В. До ку чаев (1953) ал ғаш қы лар дың бі рі бо лып то пы рақ- тың жер бе де рі мен бай ла ны сы на ерек ше мән бер ді. Ол өзі нің гео мор фо ло гия бой ын ша жаз ған «Жы ра лар жә не олар дың ма ңы- зы» ең бе гін де бы лай деп жа за ды: «Жер бе де рі әре кет те, ол үне мі өз ге ріс те, жер бе де рі мен бір ге та би ғат тың бас қа эле ме нт те рі де жүктеу/скачать 410,83 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|