Оқулық Түзетілген және толықтырылган екінші басылым 1-кітап алматы, 2004 ббк28. 86 я 73 р 12
жүктеу/скачать 23,05 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Әл-Фараби Әбу-Насыр Мухаммед бин Тархан ибн Узлаг (870- 950)
- Абу-Али Ибн Сына
- Ибн-ан-Нафис
| монастырлъщ м еди
цина пайда болды. Алғашқы орыс дәрігерлері үшін анато мия мен физиология белгісіз автордың “Аристотельдік проблемалар” деген тақы- рыппен жазылған трактатында, сондай-ақ Белозерск монастырының игумені Кирил- дің “Галиново на Иппократа” тақырыбы- мен жазылған түсіндірмелерінде, ал ана- томиялық терминология Иоани Болгар- скийдің “Шестоднев” атты шығармасында баяндалды. Дәрігерлік ғылым дамуында шыгыс мүсылмандары да өздерінің көр- некті үлестерін қосты. Ислам мәдениеті сегіз ғасыр (VII-XV) бойы дүниежүзілік ғылымдардың алдыңғы шамшырагы болды. Әл-Фараби Әбу-Насыр Мухаммед бин Тархан ибн Узлаг (870- 950) ұлы ғалым-энциклопедист, ғылымдар тарихында ол “Екінші мұғалім” ретінде белгілі болды. “Бірінші мұғалім” деп көне дәуір- дегі Платон, Аристотель сияқты оқымысты философтарды атаған. Сондықтан да оны екінші Аристотель немесе “Шығыстың Аристотелі” деп атаган. Әл-Фараби Арыс және Сырдария өзендері қосылысындағы Түркістан қаласынан 40 км жердегі көне түрік қаласы Отырарда қазақтың қаңлы-қыпшақ руындағы жауынгер отбасында туылған. Қазіргі ғылымның, өнер саласының әр бөлімінде Әл-Фараби елеулі із қалдырды. Оның жүзден астам шығармалары астрология, астрономия, математика, логика, музыка, медицина, социология, лин гвистика, поэзия, риторика, философия мәселелеріне байланысты. Әл-Фараби “басты ағзалардың бірі - ми жүректің жұмысын, сезімталдығын, адамның темпераментін басқарады”, - деп жазған. Адамның іш құрылысында бауыр мен көкбауыр денеде айналып жүретін сұйықтық шығарады деген данышпандық ой айтқан. Абу-Али Ибн Сына немесе Авиценна (980-1037) “Медицина қағидалары” деген еңбегін жазды, онда Гиппократ, Аристотель жэне Галеннен алынған көптеген анатомиялық-физиологиялық деректер бар. “Медицина қағидалары” феодализм дәуірінің ең тәуір медициналық шығармасы болды, XVII ғасырға дейін Шығыс пен Батыстың дәрігерлері содан оқып, тәлім алды. Авиценна Әл-Фарабидің кейінгі / 3 - с у р е т. Әл-Фараби Әбу-Насыр Мухаммед бин Тархан ибн Узлаг (870-950) 14 4 с у р е т. Абу-Али Ибн Сина (980-1037) 5 с у р е т. Леонардо да Винчи (1452-1519) оқушыларының бірі болған. Ол өзінің “өмір тарихында” былай деп жазған: “Маған Аристотельдің “Метафизикасы” өте ауыр болды, мен оны 40 рет оқысам да түсіне алмадым, бір күні Бұхарадағы кітап базарынан Әл-Фарабидің Аристотель шығармаларына жазған талқы- лауын тапқанымша...”. Дамаскілік Ибн-ан-Нафис (XIII ғ.) бірінші болып өкпелік қан айналымын ашты. “Қайта өрлеу дәуірі... алыптарға мүқтаж болған және ойлау күші..., жан-жақтылығы мен ғылым жағынан алыптарды тудырған” дәуір болды (Маркс К., Энгельс Ф. Шығ., 2-басылым, 20-том, 346-бет). Мұндай алыптар анатомияда да пайда болды. Олар Галеннің схоластикалық анатомиясын бұзып, ғылыми анатомияның негізін қалады. Бұл зор еңбектің бастаушысы Леонардо да Винчи, негізін қалаушысы - Везалий және аяқтаушысы - Гарвей болды. жүктеу/скачать 23,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|