2.Атақты әлеуметтанушы–теоретиктің (К.Маркс, Э.Дюркгейм, М.Вебер, Г.Зиммель) ойы. Эмиль Дюркгейм ( 1858-1917 ) - француз әлеуметтанушысы , саясаттанушысы . Дюркгейм негiзiнен ұжымдык сана рөлi , оның әртүрлі түрлерiн зерттеген . Ол өз тұжырымындасында әлеуметтiк шындыктын ерекше және тәуелсiз принципіне сүйенеді . Осы кағидага суйене отырып , ол когамды индивидтерден моральдык және күштік ( физический ) тұрғыдан жоғары койды . Келесі ын- тымақтастык - ен жогаргы моральдык принцип ретiнде карастырылды . Қоғамдағы екi механикалык және органикалык ынтымақтастыкты тұтас да- му беліктері деп көрсетті . Механикалык ынтымақтастык архаикалык когам- га , индивидтердiн , олардын когамдык функцияларынын бiр - бiрiне ұқса- стығына және жете дамымағанына негiзделдi . Органикалық ынтымақта- стык Дюркгейм бойынша казiргi кезендегi когамдарга тән , ол енбектi белуге негізделедi. Баска ғылымдарда бақылана және түсіндіріле алатын деректер сиякты , әле- уметтану пәні бақылана және түсіндіріле алатын болуы керек . Осыдан Эмиль Дюркгеймнің атақты екі формуласы шығады : 1.Әлеуметтік фактілерді ( деректерді ) зат ретінде карастыру ; 2. Әлеуметтік деректердiн индивидке куштеп ықпал ететiн негізгі ерекше бел- гiсi Эмиль Дюркгеймнің әлеуметтануы үш негізгі саладан тұрады : 1.әлеуметтік морфология 2.әлеуметтік физиология , 3.жалпы әлеуметтану . Әлеуметтік морфологияны анатомия деуге болады , себебi ол когамнын суб- стратын зерттейді . Дәлірек айтканда , когамнын географиялык негiзiн , ха- лыкты , оның тығыздығын және т.б. карастырады . Ал әлеуметтік физиоло- гия дiн , мораль , зан , экономика , тiл , эстетика кұндылықтарын , өмір суру бейнесін зерттесе , жалпы әлеуметтанудын пәнi теориялык синтез бен ортак зандар . Эмиль Дюркгейм кейбір әлеуметтік топтардағы өзін - өзі өлтіруді салыстыра- ды . Мысалы , әйелдерге қарағанда , ер адамдар арасында жиірек ; дiнге се-
нетiндерге караганда , сенбейтіндер арасында көбірек ; кала тұрғындары ара- сында ауылдагыларга караганда жиірек ; отбасы барларға қарағанда , жалғызiлiктiлер арасында көбірек ; бiр жыныс өкiлдерiнiн ұзак уакыт жабык жүйеде бірге болуы ( әскер , түрме , монастырь ) да аталмыш кұбылыстын бірден бір факторы деуге болады деген тұжырым жасайды . Сонымен , Эмиль Дюркгейм адам мен когам арасындағы байланыстың өте тығыз екенiне және когамнын адам алдындағы жауапкершiлiгiне ерекше назар аудару керектігін баса айтады.