Магнетизм

Электр жəне магнетизм
73
 
2. 
Оқытушы
немесе
лаборант
электр
тізбегінің
дұрыс
жи
-
налғандығын
тексергеннен
кейін
ғана
келесі
тапсырмаларды
орындауға
кірісіңіз
. 
3. 
Аспаптарды
ток
көзіне
қосыңыз
. 
Сəулені
осциллограф
экранының
центріне
келтіріңіз
, 
бұдан
кейін
дыбыс
генера
-
торындағы
шығыс
кернеуінің
шамасын
жəне
Y 
өсі
бойынша
күшейтуді
реттей
отырып
, 
экран
аумағына
зат
үлгісінің
маг
-
ниттік
қанығуына
сəйкес
келетін
гистерезистің
максимум
тұзағын
алыңыз
(5-
суретті
қараңыз
). 
Шығыс
кернеуінің
шамасын
кішірейте
отырып
, 
осы
кезде
алынған
тұзақтар
үшін
оның
төбелері
мен
денесінің
«X» 
жəне
«Y» 
координаттарын
алып
, 
мəндерін
2-
кестеге
толтырыңыз
: 

2-
кесте
 
№
Х
, 
м
Y, 
м
B
U
X
,
B
U
Y
,
м
/
A
,
H
м
/
А
,
Н

Тл
,
В
Тл
,
В

4. (11) 
жəне
(17) 
формулалары
бойынша
гистерезистің
əрбір
тұзағы
төбелерінің
Н
кернеулік
жəне
В
индукция
мəндерін
есептеп
нəтижелерін
кестеге
толтырыңыз
. 
b
N
N
,
,
2
1
мəндері
жоғарыда
айтылып
кетті
.
.
2
.
0
C
;
63
;
3
.
4
;
51
c
2
1
мкФ
В
U
кОм
R
Ом
R




5. 
y
x
k
k
y
x
,
,
,
шамаларының
қателіктерімен
байланысқан
9
.
0
P

сенімді
ықтималдықта
H
жəне
B
-
ны
өлшеудің
кездейсоқ
қателігінің
сенімді
шекарасын
бағалаңыз
. 
H
жəне
B
шамаларын
өлшеу
қателіктері
: 
а
) 
электрондық
сəуленің
y
x
k
k
,
ауытқу
коэффициент
-
терінің
приборлық
қателіктері
жəне
осциллограф
экранындағы
X 
жəне
Y 
шамаларын
визуалды
санау
қателіктері
осциллограф
паспорты
бойынша
төмендегідей
:
мм
y
x
k
k
k
k
y
y
x
x
5
.
0
,
07
.
0
,
07
,
0










; 

74
М
.
Қ
.
 Досболаев
б
) 
C
S
Z
R
R
N
N
,
,
,
,
,
,
2
1
2
1
2
1
шамаларының
қателіктері
жалпы
қателікке
елеулі
үлес
қоспайды
; 
в
) (11) 
жəне
(17)-
есептеу
формулаларын
қорытқанда
кейбір
жуықтаулармен
байланысты
жүйелік
қателікпен
анықталады
. 
Жеке
өлшеулер
қателігінің
сенімді
шекарасы
мына
өрнектермен
анықталады
: 
;
3
3
2
2
2
2





 






 


x
k
k
k
k
x
H
p
x
x
p

(21) 
,
3
3
2
2
2
2





 






 


y
k
k
k
k
y
B
p
y
y
p

(22) 
мұндағы
H

жəне

 
B

H
жəне
B
-
ны
өлшеу
қателіктерінің
сенімді
шекаралары
, 
ал
Р
=0,9 
сенімді
ықтималдық
үшін
– 
645
.
1

p
k
. 
H


жəне
B


мəндері
),
H
(
f
B

қисығына
салынады
жəне
де
кестеге
толтырылады
. 
2-
тапсырма
.
Бір
циклдегі
n
A
қайта
магниттелу
жұмысын
бағалау
. 
1. 
Гистерезистің
тұзағын
миллиметрлік
сызбасы
бар
бетке
X 
жəне
Y 
координаттарында
сызыңыз
да
ауданын
есептеңіз
. 
2. 
Бір
циклдегі
қайта
магниттелу
жұмысын
(20) 
формуласы
бойынша
анықтаңыз
. 
3-
тапсырма
.
Коэрцитивтік
күшті
анықтау
1. 
Гистерезистің
тұзағы
бойынша
с
Н

коэрцитив
күшке
сəйкес
келетін
с
°
х
координатын
табыңыз
(5-
суретті
қараңыз
). 
2. (11) 
формуласы
бойынша
с
H
-
ны
есептеңіз
. 

Электр жəне магнетизм
75
 
3. 
Алынған
мəн
бойынша
ферромагнетиктің
тобын
анық
-
таңыз
(
жұмсақ
немесе
қатаң
). (21)
формула
бойынша
коэрцитив
күшті
өлшеу
қателігін
бағалаңыз
. 
4. 
Орындалған
жұмыстар
бойынша
қорытынды
жазыңыз
. 
 
Өзін
-
өзі
 
тексеру
 
сұрақтары
: 
1.
Магнит
өрісінде
орналасқан
тогы
бар
контурды
қалай
түсінесіз
?
2.
Парамагнетиктердің
, 
диамагнетиктердің
, 
ферромагнетиктердің
қасиеттері
қандай
? 
3.
Ферромагнетиктердегі
домендердің
спонтандық
магниттелу
себебі
қандай
? 
4.
Сыртқы
магнит
өрісінің
кернеулігін
өсіргенде
домендер
қандай
күйде
болады
? 
Ферромагнетиктің
қанығуы
нені
білдіреді
? 
5.
Магниттік
гистерезис
құбылысының
негізі
неде
? 

76
М
.
Қ
.
 Досболаев
 
 
 
 
 
 
ЭЛЕКТРОНДЫ
 
СƏУЛЕЛІ
 
ОСЦИЛЛОГРАФ
 
КӨМЕГІМЕН
 
ЭЛЕКТРЛІК
 
СИГНАЛДАРДЫ
 
ӨЛШЕУ
 
 
 
Жұмыстың
 
мақсаты
. 
Электронды
осциллограф
құрылысымен
жəне
оның
жұмыс
істеу
принципімен
танысу
, 
оның
көмегімен
сину
-
соидалы
кернеудің
амплитудасын
жəне
жиілігін
өлшеу
, 
Лиссажу
фигураларын
бақылау
. 
 
 
 
 
Қысқаша
 
теориялық
 
мəліметтер
 
Электронды
осциллограф
тез
өзгеретін
(
ондаған
герцтен
бірнеше
гигагерцке
дейін
) 
электрлік
жəне
электрлік
емес
шама
-
ларды
өлшеу
үшін
қолданылады
. 
Электрлік
емес
шамаларды
өлшеген
кезде
сигналды
электрлікке
ауыстыратын
арнайы
түрлендіргіш
аспаптар
қолданылады
. 
Осциллографтың
басқа
аспаптардан
артықшылығы
– 
сезгіштігі
жоғары
, 
кіру
кедергісі
үлкен
, 
инерттілігі
аз
. 
Осциллографтың
негізгі
элементтері
келесілер
: 
электронды
сəулелі
түтікше
, 
жазба
генераторы
, 
синхрондау
бөлігі
, 
ауыт
-
қытушы
пластиналарға
берілетін
кернеуді
күшейткіш
жəне
қорек
көзі
. 
Электронды
 
сəулелі
 
түтікше
 
(
ЭСТ
). 
Электронды
сəулені
ауытқыту
жəне
фокустау
принципі
бойынша
түтікшенің
екі
түрі
бар
: 
электрстатикалық
жəне
магниттік
. 
Біріншісінде
электрон
-
дық
сəулені
ауытқыту
жəне
фокустау
үшін
электрлік
ал
екінші
-
сінде
магниттік
өріс
қолданылады
. 
8 

Электр жəне магнетизм
77
 
ЭСТ
дегеніміз
ішінің
ауасы
жоғары
вакуумге
дейін
сире
-
тілген
шыны
ыдыс
(1-
сурет
). 
Оның
ішінде
электрондық
пушка
1, 
қос
ауытқытушы
пластиналар
7,8 (
көлденең
жəне
тік
орна
-
ласқан
) 
жəне
флуореценттегіш
экран
9 
бар
. 
1-
сурет
.
Электронды
сəулелі
түтікше
(
ЭСТ
) 
құрылысы
Электрондық
пушка
фокусталған
электрондық
сəуле
туғызу
үшін
қолданылады
жəне
келесі
элементтерден
тұрады
: 
қызған
кезде
электрондар
шығаратын
(
термоэлекрондық
эмиссия
құбы
-
лысы
негізінде
) 
жанама
қыздырылатын
катод
3; 
катодтан
шық
-
қан
электрондарды
жинақтап
шоғырлайтын
, 
катодқа
қатысты
теріс
потенциалды
жинақтаушы
цилиндр
(
ЖЦ
) 4, (
ЖЦ
потен
-
циалын
өзгерте
отырып
одан
шығатын
электрондар
санын
басқаруға
болады
, 
демек
, 
түтікше
экранындағы
дақ
жарық
-
тылығын
да
); 
фокстаушы
5 
жəне
үдетуші
6 
анодтар
. 
Бірінші
анод
потенциалы
екіншіге
қарағанда
бірнеше
есе
төмен
болады
. 
Олар
ортасында
кішкене
тесігі
бар
қабырғамен
бөлінген
цилиндр
формалы
. 
Бөлгіш
қабырға
фокстау
шарттарын
қанағат
-
тандырмайтын
электрондарды
қауғалау
үшін
қолданылады
. 
Электрондық
пушкадан
шыққан
электрондар
ұйытқытушы
өріс
-
тер
жоқ
кеңістікте
болуы
тиіс
, 
сондықтан
түтікшені
металдан
жасалған
қорапқа
орналастырады
(
экрандалады
), 
ол
жермен
қосылған
, 
қорапша
мен
екінші
анодтың
арасында
өріс
пайда
болмас
үшін
соңғысын
да
жермен
қосады
.

78
М
.
Қ
.
 Досболаев
Түтікшенің
ішкі
бетінде
жинақталған
электрондар
ұйт
-
қытушы
өріс
туғызуы
мүмкін
. 
Осы
зарядтарды
жою
үшін
түтікшенің
ішкі
бетін
өткізгіш
коллоидты
графит
(
аквадаг
) 
қабатымен
қаптайды
да
оны
үдеткіш
анодпен
жалғап
қояды
. 
ЭСТ
экранын
, 
əдетте
күкіртті
цинкпен
қаптайды
; 
ол
экранға
келіп
түскен
электрондардың
əсерінен
спектрдің
жасыл
алқа
-
бында
люминесценциялық
сəуле
шығарады
. 
Енді
бірінші
жəне
екінші
анодтар
аралығындағы
электр
өрісінің
электронға
əсерін
мысалға
ала
отырып
электр
өрісінің
фокстау
қабілетін
қарастырайық
. 
Потенциалдың
кеңістікте
таралуы
эквипотенциалды
беттермен
сипатталады
(2-
суреттегі
үзік
сызықтар
).

жүктеу/скачать 3,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: