Магнетизм

Электр жəне магнетизм
9
 
Жұмысты
 
орындау
 
үшін
 
керекті
 
мəліметтер
: 
 
Резистор
сымның
толық
ұзындығы
м
 
5
.
0
l

Резистор
сымның
диаметрі
мм
 
35
.
0
d

Резистор
сымның
толық
кедергісі
Ом
 )
5
.
0
6
.
5
(
R


Резистор
сымның
ұзындығын
анықтаудың
дəлдігі
мм
 
1
l


Резистор
сымның
меншікті
кедергісі
м
/
мм
Ом
 
05
.
1
2



Резистор
сымның
меншікті
кедергісін
өлшеу
қателігі
%
 
8
/




-
дан
 
көп
 
емес
Миллиамперметрдің
ішкі
кедергісі
Ом
 
15
.
0
R
А

Вольтметрдің
ішкі
кедергісі
кОм
 
5
.
2
R
V

 
Жұмысты
 
орындау
 
тəртібі
 
 
1.
Жылжымалы
кронштейнді
сызықшаның
40-48 
см
аралы
-
ғына
жылжыту
арқылы
орналастырып
аспапты
желіге
(220 
В
) 
қосыңыз
. 
2.
Аспапты
токты
дəл
өлшеу
жағдайына
қойып
(1-
суреттегі
тізбекті
қараңыз
), 
токты
реттейтін
бұрама
арқылы
ток
мəнін
вольтметрдің
стрелкасы
соңғы
ширекке
жақын
болатындай
етіп
таңдау
керек
. 
3.
Жылжымалы
кронштейнді
төмен
түсіріп
, 
алдымен
, 1 
см
-
ден
5 
см
-
ге
дейін
қадамын
1 
см
, 
одан
əрі
2 
см
етіп
алып
соңына
дейін
жылжыта
отырып
, 
амперметр
мен
вольтметрдің
көрсету
-
лерін
1-
кестеге
енгізіңіз
. 
4.
Аспапты
кернеуді
дəл
өлшейтін
жағдайына
қойып
(2-
су
-
реттегі
тізбекті
қараңыз
) 3-
бөлімдегідей
өлшеу
жүргізіңіз
. 
5.
I
U
l
d
4
2



(7) 
формула
арқылы
3 
жəне
4-
бөлім
-
дерде
алынған
өлшеу
нəтижелері
бойынша
, 
сымның
барлық
ұзындықтары
үшін
оның
меншікті
кедергісін
анықтаңыз
. 

10
М
.
Қ
.
 Досболаев
6.
)
(
l
f


тəуелділігінің
графигін
тұрғызыңыз
. 
Абсцис
-
са
өсіне
сымның
l
ұзындығын
, 
ал
ордината
өсіне
оның
меншікті

кедергісінің
мəндерін
салыңыз
. 
Алынған
 
нəтижелерге
 
талдау
 
жасаңыз
 
Шындығында
меншікті
кедергі
сымның
ұзындығына
тəуел
-
сіз
болу
керек
. 
Алынған
нəтижелердің
қайшылығы
жалғаушы
сымдардың
кедергілерінің
əсерінен
, 
ал
1-
суреттегі
тізбек
бойын
-
ша
жұмыс
істегенде
амперметрдің
ішкі
кедергісінің
болуы
салдарынан
келіп
шығады
. 
7.
Меншікті
кедергінің
алынған
мəніне
жалғау
сымдары
мен
амперметр
кедергілерінің
əсер
еткенін
шығаратын
түзетуді
табу
үшін
вольтметрдің
U
көрсетуінің
резисторлық
сым
ұзын
-
дығына
тəуелділігінің
)
(
l
f
U

графигін
тұрғызыңыз
. 
Осы
графиктен
амперметр
мен
жалғау
сымдарына
түсетін
кернеудің
1
U

жəне
2
U

түзетулерін
анықтау
керек
. 
Бұлар
)
(
l
f
U

түзулерінің
0

l
болғандағы
ордината
өсімен
қиылысу
нүкте
-
леріне
сəйкес
келетін
U
мəндері
ретінде
анықталады
(
бұл
жерде
ордината
өсін
қиып
өтетін
, 
нүктелерге
ортақ
түзу
сызу
үшін
ең
кіші
квадраттар
əдісін
қолданған
жөн
). 
8.
Осыдан
кейін
3 
жəне
4-
пункттерінде
жүргізілген
барлық
өлшеулер
үшін
меншікті
кедергілердің
дəл
мəндерін
төменгі
формулалар
арқылы
анықтаңыз
: 
(1-c
уреттегі
тізбек
бойынша
жұмыс
істегенде
)
I
U
U
l
d
д
1
2
4





(8)
(2-
суреттегі
тізбек
бойынша
жұмыс
істегенде
)
V
д
R
U
I
U
U
l
d
/
4
2
2






(9) 

Электр жəне магнетизм
11
 
 
1-
сурет
.
Амперметр
жəне
вольтметр
əдісі
бойынша
үлкен
электр
кедергілерін
өлшеу
тізбегі
 
2-
сурет
.
Амперметр
жəне
вольтметр
əдісі
бойынша
кіші
электр
кедергілерін
өлшеу
тізбегі
9.
(8) 
жəне
(9) 
формулалар
арқылы
есептелініп
алынған
нəтижелер
бойынша
)
(
l
f


тəуелділік
графиктерін
тұрғызу
керек
. 
Өлшеудің
нəтижелеріне
талдау
жасаңыз
. 
Тəжірибелік
нүктелердің
шашырауы
l
мəнін
кішірейткенде
неліктен
үлкейе
-
тіндігін
түсіндіріңіз
. 
10.
см
l
)
50
20
(


мəндерінің
интервалы
үшін
меншікті
кедергінің
орташа
мəнін
жəне
оның
сенімді
интервалын
есеп
-
теңіз
. 
Соңғы
шаманы
(7) 
формуладан
анықталатын

орташа
мəнімен
салыстырыңыз
. 
I
I
U
U
l
l
d
d









2


(10) 
Мұндағы
мм
d
005
/
0


, 
U

жəне
I

– 
аспаптардың
дəлдік
класынан
анықталады
(
U
– 
вольтметрдің
см
l
35

бол
-
ғандағы
көрсеткен
мəні
). 
11.
Резисторлық
сымның
табылған
меншікті
кедергісінің
мəні
бойынша
оның
толық
кедергісін
см
l
50

толық
ұзындығы
үшін
анықтаңыз
. 
1
U

жəне
2
U

мəндері
бойынша
жалғаушы
сымдардың
жəне
2
R

кедергілерін
, 
ал
1-
суреттегі
схема
бойын
-

12
М
.
Қ
.
 Досболаев
ша
жұмыс
істегенде
амперметрдің
А
R
кедергісін
де
қоса
табу
керек
. 
Бұл
мəндерді
резисторлық
сымның
кедергісімен
салыс
-
тырыңыз
. 
12.
Орындалған
жұмыстар
бойынша
қорытынды
жазыңыз
. 
1-
кесте
 
м
l
,
В
U
,
А
I
,
м
Ом


10
,
6

м
Ом
д


10
,
6

Өзін
-
өзі
 
тексеру
 
сұрақтары
: 
1.
Тізбек
бөлігі
үшін
Ом
заңының
мағынасы
, 
ол
қалай
өрнек
-
теледі
? 
2.
Меншікті
кедергінің
физикалық
мағынасы
неде
? 
Меншікті
кедергінің
температураға
тəуелділігі
қандай
?
3.
Неліктен
1-
суреттегі
электр
тізбегі
аз
кедергілерді
өлшеуге
жарамайды
? 
4.
Джоуль
-
Ленц
заңын
тұжырамдаңыз
. 
5.
Неліктен
вольтметрдің
ішкі
кедергісін
өте
үлкен
етіп
жасайды
? 
6.
Амперметр
мен
вольтметрдің
жұмыс
істеу
принципін
түсін
-
діріңіз
. 
Не
үшін
жəне
қалай
амперметр
мен
вольтметрлерге
қосымша
кедергі
(
шунт
) 
қосады
? 
7.
Амперметр
жəне
вольтметр
өлшеу
тізбегіне
қандай
бөгеулер
енгізеді
? 
Бөгеулер
нелерге
тəуелді
? 
Бұларды
қалай
жоюға
болады
? 
8.
Сізге
жүйелі
өлшеудің
қателігін
қалайша
жоюға
тура
келді
? 
9.
Стрелкалық
өлшеу
аспаптарының
өлшеу
дəлдігін
арттыру
үшін
шкаланың
қай
аймағында
өлшеуді
жүргізу
керек
, 
неліктен
? 

Электр жəне магнетизм
13
 

жүктеу/скачать 3,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: