И. А. Зимняя педагогикалық психология
жүктеу/скачать 2,21 Mb. Pdf көрінісі
|
И.А. Зимняя Педагогикалық психология (2) 3
| тексеру, сын,
қадағалау ойлауды саналы процесс ретінде сипаттайды» . Ойлаудың іс-әрекетінің және соның ішінде оқу іс-әрекетінің ішкі жағы ретіндегі сипаттамасы мақсатты болжау, бағдарламалау, бақылау сияқты әрекеттердің маңыздылығын тағы да бір кӛрсетеді. Ойлау әрекеттерімен қатар, оқу әрекеттерінде перцептивтік және мнемикалық әрекеттер мен операциялар жҥзеге асырылады. Перцептивті әрекеттер тануды, сәйкестендіруді және т.б. қамтиды, ал мнемикалық әрекеттер – әсер қалдыруды, ақпаратты сҥзуді, оның қҧрылымдануын, сақталуын, ӛзектендірілуін және т.б. қамтиды. Басқаша айтқанда, интеллектуалдық әрекетті ҧйғаратын әр кҥрделі оқу әрекеті кӛбінесе, бӛлінбейтін перцептивтік, мнемикалық және ой операцияларының ӛте кӛп мӛлшерінің араласуын білдіреді. Олардың оқу әрекеттерінің жалпы тобынан бӛлектенбеуіне қарай, мҧғалім кейде оқушының оқу міндетін орындаудағы қиналу сипатын нақты диагностикалай алмайды. Оқу іс-әрекетінде сондай-ақ қайта жаңғырту және ӛнімді әрекеттер бӛлінеді (Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдов, А.К. Маркова, Л.Л. Гурова, О.К. Тихомиров, Э.Д. Телегина, В.В. Гагай және т.б.). Қайта жаңғырту әрекеттерге ең алдымен атқарушы, қайта ӛндіруші әрекеттер жатады. Егер аналитикалық, синтетикалық, бақылау-бағалау және басқа әрекеттер берілген критерийлер, бірсарынды тәсілдер бойынша жҥзеге асырылса, онда олар қайта жаңғыртушы. Ӛз бетінше қалыптастырған критерийлар бойынша жҥзеге асырылатын мақсат қҧру, қайта тҥрлендіру, жаңадан жасау, сонымен қатар бақылау, бағалау, анализ- синтез әрекеттері продуктивті әрекеттер ретінде қарастырылады. Басқаша айтқанда, оқу іс-әрекетінде ӛнімділік және қайта жаңғыртушылық критерийлері бойынша әрекеттердің ҥш тобы бӛлінуі мҥмкін. Функционалды тағайындалуы бойынша берілген параметрлер, берілген тәсілдер бойынша орындалатын әрекеттер ҥнемі репродуктивті, мысалы, атқарушы әрекеттер; жаңа нәрсені қалыптастыруға бағытталған әрекеттер, мысалы мақсат қҧру, ӛнімді әрекеттер болып табылады. Аралық топты шарттарына байланысты екі жақта да бола алатын әрекеттер қҧрайды (мысалы, бақылау әрекеті). Кӛптеген оқу әрекеттерінің қайта жаңғыртушылығы мен ӛнімділігі олардың қалай орындалуы бойынша анықталады: а) мҧғалім берген бағдарлама, критерий бойынша немесе бҧрын таңдап алынған, 202 біркелкіленген, стереотипизацияланған тәсілдер бойынша; б) ӛз бетінше қалыптастырылған критерийлер, ӛз бағдарламалары бойынша немесе жаңа тәсілдер, қҧралдардың жаңа сәйкестілігі бойынша. Әрекеттердің ӛнімділігін есептеу дегеніміз оқудың ӛзінің ішінде мақсатты белсенділік ретінде немесе оқу іс-әрекеттің жетекші тҥрі ретінде (Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдов) мҧғалім басқаратын оқушылардың оқу әрекеттерінің ӛнімділігі мен қайта жаңғыртушылық тҥрлі арақатынасының бағдарламасы жасалуы мҥмкін. Оқу іс-әрекетіне енетін әрекеттер мен операциялардың талдауы оны игеруді басқарудың кӛп объектілі кеңістігі ретінде кӛруге мҥмкіндік береді, бҧл жерде объектілердің әрқайсысы оқушы ҥшін ӛз бетінше игеру мен бақылаудың заты ретінде болады. жүктеу/скачать 2,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|