И. А. Зимняя педагогикалық психология



Pdf көрінісі
бет76/229
Дата02.12.2023
өлшемі2,21 Mb.
#131392
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   229
Байланысты:
И.А. Зимняя Педагогикалық психология (2) 3

Субъект және тұлға 
 
Субъекттілік проблемасы соңғы он жылдықтарда, тҧлға 
психологиясында арнайы зерттеу объектісі болуда (К.А. Абульханова, 
А.В. Брушлинский, В.И. Слободчиков, В.А. Петровский) [1; 181 б., 9 
тарау қараңыз]. Адамның «...дҥниедегі болмысының ӛзін-ӛзі 
детерминациялау қасиетін» саналы тҥсінуші субъекттілігі идеясы (В.А. 
Петровский), берілген психология аймағы ҥшін демеуші ретінде 
қарастырылады. В.А. Петровский, осы категория арқылы тҧлғалық пен 
субъекттік арасындағы ішкі байланысты қарастыра отырып: 
«Тұлға болу 
дегеніміз... іс-әрекеттің, қарым-қатынастың, ӛзіндік сана-сезімнің 
субьектісі болу»,
– деп кӛрсетеді. В.А. Петровскийдің дәлелдерін 
келтірейік: 
«Біріншіден, тұлға болу – ӛз ӛмірінің субъектісі болу, дүниемен 
ӛзіндік виталды (кең мағынада) қатынастарын құру». 
Бҧл адамның 
табиғатпен және әлеуметтік ортасымен ӛзара қатынастарының 
физикалық, психофизикалық, психологиялық, әлеуметтік жақтарын 
қамтиды. 
«
Екіншіден, тұлға болу – 
ӛзі әрекеттенуші ретінде болатын
 
заттың іс-әрекеттің субъектісі болу». 
«Үшіншіден, тұлға болу – ол қарым-қатынастың субъектісі 
болу»,
мҧнда В.А. Петровский бойынша, ӛзара әрекеттесуші жақтардың 
ӛзара кӛрінулерін қамтамасыз ететін ортақ нәрсе қалыптасады. В.А. 
Петровский, осы категориялардың байланысын ҧғыну ҥшін маңызды 
ойды атап ӛтеді, яғни 
«...қарым-қатынас субъектісі ретніде тұлға болу 
адамның басқа адамдар ӛмірінде қандай да бір мӛлшерде идеалды 
бейнеленуінсіз мүмкін емес»
.
Тӛртіншіден, В.А. Петровский бойынша, тҧлға болу дегеніміз 
ӛзіндік сана-сезім субъекті болуы, мҧның ӛзі ӛзін-ӛзі бағалауды, ӛз 


122 
«Менін» ашуды және де басқа ӛзіндік-тҧлғалық конституенттерді 
қамтиды. Субъекттілікті тҧлғаның қҧрастыратын сипаттамасы ретінде 
қарастыра отырып, В.А. Петровский педагогикалық психология ҥшін 
маңызды тҥсініктерді енгізеді: «виртуалды субъект» тҥсінігін 
қалыптасу, осы кҥйге ӛту мезеті ретінде, бҧл адамдағы тҧлғалықтың 
пайда болуымен байланыстырылады; «бейнеленген субъекттілік» 
тҥсінігін – 
«нағыз субъект ӛз-ӛзі үшін субъект және сонымен бірге
алмайды және сонымен бірге басқа біреу үшін ӛзінің болмыс субьектісі 
болмай қалмайды» 
[171, 42 б.]. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   229




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет