66 о ц у л ъ щ 3 ТАРАУ. МИКРООРГАНИЗМДЕРДЩ ФИЗИОЛОГИЯСЫ 3.1. Бактериялар физиологиясы Бактериялар физиологиясы - бактериялардьщ Н рш ш гш , зат алмасуын, коректенуш жэне коршаган
ортамен кдрым катынасын зерттейдк Бактериялардьщ зат алмасуын зерттеу, оларды дакылдандыруда, таза
дакылдарын белш алып идентификациялауда улкен орын алады. Патогещц жэне шартты - патогещп
бактериялардьщ физиологиясын зерделеу, олар тудыратын жукпалы аурулардыц патогенезш зерттеу,
микробиологиялы к диагноз кою, емдеу ж эне олардьщ алдын алу, адам мен корш аган орта карым
катынастарын реттеу, сонымен катар биотехнологиялык процестерд
1
колдана отырып, бактериялардан
биологиялык белсенд
1
заттарды алу уипн кажет.
3.1.1. Бактериялардьщ коректену 1 Бактериалъщ жасушаныц хгшиялыц цурамы. Бактерия жасушасыныц 80-90% Судан, ал калган 10%
кургак заттан ту рады. Жасуша ¡шшдеп су бос немесе байланыскан куйде болады. Ол жасушага сершмдипк
касиетш бере отырып, гидролитикалык реакцияларга катысады. Жасушаны кешзру аркылы ¡ппндеп Судан
арылту, ондагы метаболикалык жэне кобею процестершщ токтауына экелш соктырады. Муздатылган
куйдеп жасушаны вакуумда кеппру (лиофилизациялау) микробтардьщ кобеюш токтатып, узак уакыт
сакталуына мумкш дж береди
Кургак зат курамы темендегщей:
52% - акуыз, 17% - кем
1
рсулар, 9% - майлар, 16% - РНК, 3% - ДНК жэне 3% - минералдык заттар.
Ацуыздар ф ерм енттер болы п табы лады , соным ен катар ж асуш аны н курлы м ды к б е л т , ол
цитоплазматикалык мембрана жэне оньщ туындылары, жасуша кабыргасы, талшыктар, споралар жэне
кейб1р капсулалар курамына мреди Кейб1р бактериялардьщ акуыздары олардьщ антигендер 1 мен токсиндер1
болады . Б а к тер и ял ар ак у зд ар ы н ы н курам ы н а ад ам д ар д а б олм ай ты н Д -ам и н кы ш к ы лдары мен
диаминопимелин кышкылы кездесед
1
.
Бактерия жасушасы курамындагы кем1рсулар моно-, ди-, олигосахаридтер мен полисахаридтер
куй
1
нде болады, сонымен катар акуыздар, майлар жэне баска косындылар курамына юредй
М айлар немесе липидтер цитоплазмалык мембрана курамына кфедц грамтерю бактериялардьщ
жасуша кабыргасында болады, сондай-ак, корект
1
к зат ретшде жинакталады, грамтерю бактериялардьщ
эндотоксиндерщщ курамында болады, ДПС курамында антиген тузедй
Нуклеин цыищылдары. Бактерия жасушасында РНК-ньщ барлык турлер1 кездеседк иРНК, тРНК.
рРНК- П уриндж ж эне пиримидиндж нуклеотидтер - нуклеин кышкылдарын тузетш курылыстык блоктар
болып табылады. Будан баска пурин жэне пиримидин кышкылдары коптеген коферменттер курамына
юре отырып аминкышкылдарын,-моносахаридтерд
1
жэне органикалык кышкылдарды тасымалдачга
каты сады . Д Н К бактерия ж асуш асы нда тукым куалау кы зм етш аткарады . ДН К молекуласы ею
пол и нуклеотида к твбектерден турады.
М инералды к заттар жасуш аны ертегеннен кеш н п кулден табы лады . Темендегщ ей кептеген
минералдык заттар (Т1, Б, Са, К, Mg, Бе, Мп), сонымен катар микроэлементтер
(Ъ п, Си, Со, Ва) кездеседк
К^оректену турлер1 жэне энергия алу эд1стер1 бойынша бактериялардьщ ж