Медициналык, микробиология
Бактериофагтар (бактериялардыц вирустары)
жүктеу/скачать 47,48 Mb. Pdf көрінісі
|
Медициналық микробиология
| 2.5.5. Бактериофагтар (бактериялардыц вирустары)
Бактериофагтар («бактерия» жэне гректщ рка^ов - жалмаушы) - бактерияга спецификалы енетш, оларды толык жойганша (лизистегенше) ¡нлнде паразиттенетш бактериялардыц вирустары. Алгаш рет куйд1рп таякшаларыныц оздшшен лизистену кубылысын 1898 жылы ресешпк микробиологияныц непзш салушылардыц б1р1 Н.Ф.Г амал ея байкаган. 1915 жылы агылшын бактериологы Ф.Туорт стафилококтардан фильтрат дайындаган осы бактериялардыц жаца дакылын ерггетшш байкаган. Француз галымы Ф.Д,Эрелль гана (1917 жылы) дизентериямен ауырган наукастардыц нэж1с1нен сузг1ден ете алатын агентт1 бол1п алып, осы кубылыска дурью бага берген. Е р т а ш агентт1 (нэж1с фильтратын) дизентерия бактериялары ес1п шыккан суйык сорпалы ортага коскан кезде, орта толык мелд1рленген. Дэл осындай эсерд1 Д,Эрелль тыгыз ортага ер1тк1ш агенгп сэйкес бактериямен араластырып сепкен кезде байкаган. Б1рщгай ескен бактериялар фоны нда доцгелек немесе дурью емес шшшд1 стерильд1 дактар - «негативт1 колониялар» немесе «тацдактар» деп аталган, бактериялар лизистенген аймактар пайда болган. Ф.ДЭрелль ез1 ашкан е р г т ш агента бактериялар вирустары деген шеилмге кел1п, оны «бактериофаг» - бактерияларды жалмаушы деп атады. Бактериофагтар кецшен таралган жэне бактериялардан баска да микроорганизмдерде кездеседц мысалы, сацырукулактарда. Сондыктан бактериофагтарды созд1ц кец маганасында фагтар деп жи1 атайды. Бактериофагтарды алдына бактерия турш щ атауы койылып латын, грек немесе орыс алфавиттершщ эр ттер1м ен катар санды к индекспен атайды. Туыстас фагтарды атау уш1н фагтар б ел ш ш алынган микробтардыц туыстастык жэне турлж аттарын пайдаланады: колифаг, стафилофаг, актинофаг, микофаг ж /е т.б. 64 о ц у л ы ц Бактериофагтардыц курылысын зерттеу угшн металмен немесе фосфорлывольфрам кышкылымен ш ацданды ру аркылы контрастталган улгш ерш электронды м икроскоппен зерттей дг Ш и и т мен курлымдарыньщ уйымдастырылуына байланысты фагтарды б!рнеше морфологиялык типтерге беледк жшше тэр 1 здес; майда куб тэр!здес (кейб!реулершде есшд! аналогтары болады); сперматозоид шпиндес фагтар, дэл 1 рек айтсак басы куб тэр 1 зд 1 де жиырылатын немесе жиырылмайтын кундагы бар куйрыкшалы есш дас! болады. Фагтардьщ мелшер! 20 дан 800 нм (ж!пше тэр1здес1) болады. Тиянакты турде, есш дю ш щ жиырылатын кундагы бар, сперматозоид ш ш ш дк ¡р1 бактериофагтар зерттелген, мысалы, Т2, Т4, Тб колифагтары. Олар икосаэдр шипндк 65-100 нм келемдег1 бастан жэне узындыгы 100 нм-ден асатын куйрьщтьщ есш дщ ен турады (14 - сурет). Куйрьщтьщ есш дш щ 1ш1нде басымен жалгасып жататын, куыс, цилиндр п 1 ш 1 ндес езег 1 болады, ал сыртында - булшык ет сиякты, жиырылуга кабш етп кундагы болады. Кундак, бастыц касында езект 1 коршап жататын жиекке жалганган. 0 с 1 нд 1 н 1 ц дистальды ушында т 1 кенектер 1 бар алтыбурышты базальды пластинка болады, одан ж 1 пше тэр 1 зд 1 курылымдар - фибриллалар шыгады. Бактериофагтарда не ДНК не РНК болады. Фагтардьщ нуклеин кышкылдары еюжшшел!, б 1 ржшшел 1 , сызыктык, сакиналы болады. Фагтардьщ к е п ш ш п ек1ж1пшел1, сакинага туйыкталган ДНК-дан турады. Сперматозоид ш ш ш д 1 фагтарда суперспиралд 1 ею ж ш ш ел! Д Н К басы ны ц 1 ш 1 нде орналасып капсидпен коршалаган. Капсид полипептидт1 субб1рл1ктерге уксас, икосаэдр (куб) тур1нде орналаскан акуыз молекулаларынан турады. Басыныц курамына аспарагин, глутамин жэне лизиннен туратын полипептид те юредь Фагтардьщ кейб1реулер1н1ц басыныц ¡шшде ДНК-ныц суперспиралдену1н камтамасыз етет 1 н гистонтэр 1 здес акуыз болады. Куйрьщтык есш дю ш щ жиырылатын кундагы да спираль тэр 1 здес орналаскан, курамында АТФ пен СА2+ иондары бар акуыздык субб1рл1ктерден куралган. Фагтардьщ кейб1р турлер1н1ц (мысалы, Т2) есш д асщ щ дистальды бел1г1нде лизоцим фермент! болады. жүктеу/скачать 47,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|