Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9

Кері байланысты деп, әсерді және ақпаратты және жүйенің шығысынан (эле

жүктеу/скачать 28,1 Mb.

Pdf көрінісі

бет	53/387
Дата	10.12.2023
өлшемі	28,1 Mb.
	#135579

1 ... 49 50 51 52 53 54 55 56 ... 387

Байланысты:
Ремизов А.Н. Медициналық және биологиялық физика (1)

Кері байланысты деп, әсерді және ақпаратты және жүйенің шығысынан (эле
мент) кірісіне таратуды, дербес жатдайда баскару нысанынын баскару орнына
әсерін айтады.
Басқару
органы
Тікелей
Kepi
байланыс
байланыс
С Ы З Ы ҒЫ
С Ы З Ы ҒЫ
Басқару
объектісі
4.5-сурет
Кері байланыс оң және теріс болып ажыратыла-
ды. Оң кері байланыс кезінде үдеріс нәтижесі оны
күшейте түседі. Техникалық кұрылғыларда он кері
байланыс жүйенің баска тепе-теңдік күйіне көшуі-
не түрткі болады немесе таскынды үдеріс туғызады.
Теріс кері байланыс дамуға, үдеріс өзгерісіне кері
эсер етеді және оны тұрактандырады. Теріс кері бай
ланыс түйык жүйелі басқаруда колданылады. Теріс
кері байланысты техникалык жүйесін мысал ретінде
термостатты термореттеуішін карастырайық, мұнда
контактілі термометр колданылады (4.6-сурет).
Егер температура қалыпты жағдайдан төмендесе,
термометрдің сынап бағанасы тұйық тізбектің релесін ажыратады да, кыз-
дырғышты косады, температура көтеріледі. Егер температура калыпты жағ-
дайдан жоғары болса, онда сынап бағанасы режим косады да, кыздырғыш
ажыратылады. Бүл жүйе термостатта температураның белгілі аралықта сак-
талуына мүмкіндік береді. Бүл мысал ауытку бойынша автоматты реттеуді
көрсетеді.
Теріс кері байланысты кибернетикалык жүйелерге
өзін-өзі баскаратын
(өзін-өзі реттейтін)
жүйелер
жатады. Өзін-өзі реттейтін жүйеге канның кұ-
рамын, температураны және басқа шамаларды реттеп түратынжануарлардың
организмін жатқызуға болады. Бірін-бірі арқылы өмір сүретін жануарлар мен
жырткыштарды да өзін-өзі басқару жүйесіне кіргіземіз. Мысал, каскыр саны
көбейіп кетсе, қояндар саны азаяды, ал оның салдарынан касқырлар саны
да азаяды. Егер баска факторларды ескермесек (мысалы каскырларды ату,
куаңшылыкт.б.) жоғарғы аталған жүйеде каскыр саны мен коян саны белгілі
деңгейде сакталып отырады. Өзін-өзі баскаратын мұндай жүйенің сызба-

сын төмендегідей карастыруға болады: баскару объектісі нысанасы, ол сезім
элементін сырткы орта эсер етеді. Ал сезгіш элемент баскарушы органнын
(реттеуіштің) өзгерісінен туатын акпаратты алады. l -ші канал бойынша рет-
теуішке бірінші кұлактандыру ақпараты, ал 2-ші канал бойынша баскару ны-
санына акпарат таралады. Сезгіш элемент аркылы жэне сырткы орта аркылы
кері байланыс жасалады.

жүктеу/скачать 28,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 49 50 51 52 53 54 55 56 ... 387

Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9

Кері байланысты деп, әсерді және ақпаратты және жүйенің шығысынан (эле­

Кері байланысты деп, әсерді және ақпаратты және жүйенің шығысынан (эле