қыран, сұңқар, мұзбалақ – тауықтар, түйеқұстар, пингвиндер, әтештер; қанатты – тұмсықты. Жалпы алғанда интертекстердің бағалауыштық қызметін автор
интенциясы деп түсіну керек деген ойдамыз, өйткені оқырман үшін претексті
яки оның авторын интертекст авторының эмпатикалық немесе сыни бағалауы
мәнді болмауы мүмкін.
3.4 Интертекстердің айшықтаушы қызметі
Интертекстуалды элементтер көркем мәтіндерде троптық қызмет те атқара
алады. Тіл қазынасындағы дәстүрлі троптардың өздері эмоционалды-
экспрессивтілікпен ерекшеленетінін ескерсек, прецедентті құбылыстар
символдарының қатысуымен жасалған троптардың әсер-қуаты, бейнелілігі
күмән тудырмаса керек.
Ұлттық және әмбебап прецедентті құбылыстары негіз болған интертекстер
теңеу, эпитет, символ ретінде қолданылады. Мәселен:
Не боп кетті жердің жүзі өсе кеп, Орта ғасыр... сені аңсаймыз кеше деп. Орта ғасыр Қожанасыр секілді, Көрсететін дарға асарда қошемет (Ж. Жақыпбаев).
Маңдайында жазу жанып-өшеді Бізбикештің төркініндей дүкендер (Г. Салықбай).
Бұл мысалдарда екі түрлі жолмен жасалған теңеу ауыз әдебиетінен жақсы
таныс прецедентті есімдерде қатталған ақпарды өзектендіреді.
Интертекстердің барлығы да өз бойларында претекстен сақталған, қоғам
мүшелерінің интерпретациясы негізінде жинақталып, қатталған көп қатпарлы,
түрлі мәнді ақпардың шығарма контексіне қажеттісіне назар аудартады. Ақын
теңеуімен оқырмандар М.Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясындағы
Оспанның кереғар образынан оның еркелігін, еркіндігін бөліп алып,
өзектендіреді:
Қалмаймын деп мынау өмір көшінен, Жастай зерек, ғажайып күй кешіп ем. Жан адамнан жасқанбай һәм жасымай, Құнанбаев Оспан құсап өсіп ем (Ж. Жақыпбаев).
Ал мына бір аллюзия – теңеудің әсерлілігі, тосындығы тіпті ерекше:
«Мен қазақпын! Алматы, Ар ма!» - дедім. Жылытпады ол мұз боп қалған өңін. Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У
