Адамзат дамуыныњ єр кезењі ѓылым мен мєдениеттіњ, єдебиеттіњ ќалыптасуы,µркендеуі, зерттелуі туралы µзіндік пікірлерімен ерекшеленіп, жања баѓыттар, жања танымдыќ аппарат пен жања терминология тудырып отыратыны белгілі
жүктеу/скачать 2,63 Mb. Pdf көрінісі
|
Adilova korkem matin
| қауесетті
атауға болады. Бұл жағдайда шығарманың мазмұндық-нақты ақпарын дамытып, өрбітуге қызмет ететін қауесет, ұзынқұлақтың шын иесі автордың өзі екені еске алынуы қажет. Қауесеттің көркем дискурстағы қызметін жан-жақты әрі толық көрсету үшін алдымен оның ресми және тұрмыстық коммуникациядағы ерекшеліктерін көрсете кеткен дұрыс. Әр қоғамның даму ерекшеліктеріне сәйкес бұқаралық ақпарат құралдарының типі, мазмұны, құрылымы өзгеріп отыратыны - заңды құбылыс, яғни қоғамдағы саяси-идеологиялық, әлеуметтік-экономикалық, мәдени- тұрмыстық жағдайдардың өзгеруі олардың мақсаты мен қызметіне де әсерін тигізетіні аян. Бұқаралық ақпарат құралдарының арасындағы ең көнесі газет екені белгілі. Өзі пайда болған 2 жарым ғасырдан бері қоғамдағы ең өзекті, ең маңызды жаңалықты қалың көпшілікке жедел жеткізуді мақсат еткен газет материалдары ұзақ уақыт бойына мемлекеттік бақылау мен қоғамдық пікір цензурасының ықпалында қалып, ресми коммуникацияның негізі болып келгенін баспасөз тарихы көрсетеді. Алайда қоғамда өмір сүруші әр алуан әлеуметтік жіктердің әр түрлі сұранысын қанағаттандыру, оқырман назарын өзіне аудару мақсатында бейресми, тұрмыстық фактілер негізінде сенсациялық мақалалар, адамның негізгі жабайы инстинктіне әсер етуді көздеген түрлі суреттер жариялаған газет-журналдар бұл қатаң қағиданы бұзғандықтан, шетелде желтая пресса – сары немесе саржағал басылым аталып кеткен. Темір қорғанның бер жағында қалған Кеңестер Одағының газеттері өткен ғасырдың 90-жылдарының басына дейін мұндай еркіндіктерден ада болды. Қайта құру кезеңінде көптеп пайда бола бастаған жаңа басылымдар сөз бостандығын, еркіндікті, демократиялық көзқарасты желеу етіп, өз мазмұнын өзгертуге кірісті. Қоғамдағы өзгерістерге, жаңа заман талабына, халықтың сұранысына сай, барлық әлеуметтік ерекшеліктерді дереу көрсетіп отыратын газеттің лексика-фразеологиялық жүйесі қасаң ресмиліктен арылып, өзінің ағартушылық, гедоникалық қызметтерін жандандыру нәтижесінде бірталай өзгерістерге ұшырады. Қазақ газеттерінде мұндай үрдіс те, үдеріс те 90- жылдардың ортасына дейін байқалмады десе де болады. Оқырмандарды өзіне тарту мақсатымен газет материалдарын берудің түрлі формалары іздестіріліп, солардың көбі сәтті түрде кірігіп те жатты. Бүкіл қазақ қоғамын ойландырып отырған ұлттық тіл, діл, болмыс мәселелерін қозғау арқылы өзіне оқырмандарды ең көп тартқан газеттердің бірі Жас Алаш болды. Әділін айту керек, Жас Алаш газетінің ұжымы ізденіс нәтижесінде өз мазмұнына сай форматын өзгертіп, әр қилы тақырыптағы бірнеше қосыша шығару арқылы таралымын күрт көбейтті де, оқырмандар іздеп жүріп оқитын басылымға айналды. Оқырман мен басылым арасындағы екі жақты қарқынды диалог, газет қамтыған материалдардың жеделдігі, жаңалығы, сонылығы, көкейтестілігі, өзектілігі журналистердің еркін көзқарасы мен өткір тілі және тәуелсіздігіне қосылып, газеттің лексика-фразеологиялық жүйесінде әдеби Ре по зи то ри й Ка рГ У 54 тілдің барлық тармақтарының нормаларымен қатар, ауызекі сөйлеу тілінің элементтерін де кеңінен қолдануға мүмкіндік берді. Бұл орайда зерттеуші М.Ш. Жұмағұлова: «Алайда соңғы жылдары бұқаралық ақпарат құралдарының мемлекеттік цензурадан босауы, қоғамдық цензураның әлсіреуі, «демократияға» бетбұрыс деген желеудің күшеюі газет бағаналарында сөздің табулық формасының, тіпті дисфемистік формасының (қара басып, очкарик, қатырады-ай т.б.) көбеюіне жол ашты. Мұндай негативті құбылыс, әсіресе «Жас Алаш» пен «Түркістан» газеттерінен жиірек байқалып қалады» [87] деп көрсеткенмен, біз өз тарапымыздан «Жас Алаш» газетінің журналистері мұндай элементтерді саналы түрде пайдаланған дегіміз келеді. Оның тағы бір дәлелі – осы газеттегі Гу-Гу айдары. Өткен ғасырдың 90-жылдарының аяғында «Жас Алаш» тұрмыстық коммуникацияда өте жиі көрінетін, бірақ тілдік репрезентациясы назардан тыс қалып жүрген бір құбылысты (феноменді) өз мақсатына, яғни газет таралымын көбейту үшін пайдаланғаны байқалады. жүктеу/скачать 2,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|