үстімен , жеңілдің астымен жүру; • Аузынан ақ ит кіріп , қара ит шығу ; • Дұшпанның отын сөндіру , достың атын жандыру ; • Күле кіріп , күңірене шығу ; • Жақсысын асырды , жаманын жасырды ; • Ыстығына күйіп , суығына тоңу . Фреймдердің сан түрлілігі дағдылы (стеоретипті) жағдаяттардың
құрылымдары ретінде танылады. Иерархиялы түрде орналасқан күр-
делі фреймдерде нақтылы ақпараттар жинақталады. Өз кезегінде бұл
ақпараттық мағыналық бөліктер (слот) арқылы анықталады. Мысалы,
жыртысын жырту фразеологизмінің арғы семасы «көмектесу» концеп-
тісінде жатыр. Бұл тіркестің мағынасын талдау үшін бірнеше ақпараттық
мағыналық бөліктер жігін ажырату керек.
Бірінші ақпараттық мағыналық бөлік. Қазақтың мəдени дəстүрінде
той-томалақ, өлім-жітімде (əдетте о дүниелік болған адам жасы үлкен,
сыйлы, аузы дуалы) қатысқан ел-жұртқа қымбат, бағалы маталарды
көлемді етіп жыртыс таратады. Бұл той салтанатының бір белгісі ретін-
дегі сый-сияпаты. Ал өлім-жітімде тəбəрік етіп, ырымдап, жасын берсін,
жолын берсін деп береді.
Екінші ақпараттық мағыналық бөлік. Көл-көсір жыртысты дайындау
оңай шаруа емес. Оған үлкен дайындық жасалады. Той жасаған немесе
ас берген жерде жыртысты дайындауға сол үйдің ет жақын туыстары,
66
құрмет тұтатын адамдары қатыстырылады. Əдетте жыртысты əйелдер
дайындайды, жыртады.
