Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Адам физиологиясы
| а.тыс саиасының дамуы
Өсу жэне даму барысында балалар қозгалысының негізгі саиасы жэне үйлесімділік кабілетзері калыптасады. Жас кезеңдерінде олардың тиімді жэне нэтижелі отуіне өзіндік сезімтал кездері сэйксс келеді. Ол эрбір бүлшықет эртүрлі мерзімдік (гетерохронды) өтеді. Мэселен, жазғыш бүлшыкеттердің күші 16 жаста, ал бүккіш еттер 20 жаста ең жоғары дәрежесіне жетсді, Оның жедел жетілу жсткіншектік кезеңде байқалады, ал 18 жаста күштің өсуі баяулайды. Ол 25-26 жаста аяқталады. Саусақ бүлшықеттсрінің күші 7 жаста - 12 - 13 кг; 10 жаста - 17-20 кг; 14 ж аста- 27 - 35 кг; 17-де - 31 - 48 кг. Бел бұлшықетгерінің күш і. 7 жаста - 31-34 кг, 10 жаста - 38-42 кг, 14 жаста - 53 - 54 кг болады. . Қозғалыс істерінің жылдамдығы дамуы 4-5 жаста басталып, 14-30 жаста ең жогары сапасына жетеді, сезімтал кездері 6-14 жаста байқалады. Қимыл дәлдігі қозғалыстың үйлесімдігін көрсетеді, ол қозгалыс талдағышынын дамуына байланысты. Балалар 4-5 жаста дэл, нэзік, жіті қимылдар жасай алмайды. Мұндай әрекеттік қимыл 6-7 жаста басталып 25-30 жаста максимумга жетеді, оның сезімтал кезі 11-16 жаста болады. Ептілік - дэл қимыл жэне жылдам орындаудан қүралады. Бүл 6 жастан кейін басталып, 17 жаста дамиды, оның сезімтал кезі 8-13 жаста өтеді. Бұлшьқеттердің шыдамдылығының дамуы баяу жүреді. Сондықтан 12-13 жасқа дейінге балалар ұзақ жүктемелерден сақтануы керек. Шыдамдылыктың жогары сапасы - 25 жаста аяқталады. Бүлшықсттер жүмыскерлігінің жақсы калнына келу кабілеті 7-9 ж а с т а т ы балаларда білінеді. Ол ең жоғары деңгейіне 16-18 жаста жетеді. Икемдічіктің сезімтал кезеңі 3-8 жастың арасында байқалады. Гипокинезия мен гиподинамия дененің даму екпінін өзгертеді. Жас үлгайган сайын қимыл-тірек жүйесінің кызмсті элсірейді. 30 жастағы адамдарда аз қозғалысты өмір сияқты бүлшықетттің күші мен көлемі азаюына экеледі. Еркектерде бүл үрдіс андрогендердің азаюына сэйкес келеді. Қартаю кезінде ерікті кимылдарды, дене калпын жэне тепе-теңдікгі реттейтін жүйке тетіктерінің элсіреуімен қатар жүреді. Жаска сай қарапайым жэне күрделі қозғалыс әсерленістерінің мерзімі ұзарады, баяу жэне сенімсіз қимылдар байқалады. Мүның барлыгы карт адамдардың козғалыс белсенділігін шектейді. Сондыктан олардың дене жаттыгуларының және сиорттық қимылдарының көп ерекшеліктері болады. |