А. Мұрат, М. Қалқаманұлы Қылмыстық-атқару қҰҚЫҒЫ кестелердегі оқу құралы Қостанай, 2022 жыл

17
Арнайы (жеке) ескерту орындалған болып саналады, егер сотталған адам 
қылмыстық жазаны немесе қылмыстық – құқықтық ықпал етудің өзге де 
шарасын өтеу кезінде жаңа қылмыстық құқық бұзушылық жасамаған 
жағдайда
Жалпы ескерту, яғни қылмыстық жазаларды немесе қылмыстық – 
құқықтық ықпал етудің өзге де шараларын орындайтын мекемелер мен 
органдар толық көлемде және заңға дәл сәйкес жазалаушы құқықтық 
шектеулерді іске асыру арқылы кері қайтаратын басқа адамдардың 
қылмыстық құқық бұзушылықтар жасауының алдын алу, өйткені бұл белгілі 
бір дәрежеде қатты моральдық ұстанымдары жоқ және соның салдарынан 
қылмыстық құқық бұзушылықтар жасауға бейім азаматтарға жалпы алдын алу 
әсері болып табылады. 
Кесте 3 
ЖАЗА ТҮРЛЕРІ 
(ҚР ҚК 40-бабы) 
ЖАЗАЛАРДЫ ЖӘНЕ ӨЗГЕ ДЕ 
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ЫҚПАЛ ЕТУ 
ШАРАЛАРЫН ОРЫНДАЙТЫН 
МЕКЕМЕЛЕР МЕН ОРГАНДАР 
(ҚР ҚАК 24-бабы) 
Айыппұл 
Сотталған адамның жұмыс орны бойынша сот 
берген атқару парағының негізінде әділет 
органдары (сот орындаушылары) 
( ҚР ҚАК 24 бап 1 б., 50,51-баптары) 
Түзеу жұмыстары 
Сотталған адамның тұрғылықты жеріндегі 
пробация қызметі 
( ҚР ҚАК 24 бап 7 б., 52-56 баптары) 
Қоғамдық жұмыстарға тарту 
Сотталған адамның тұрғылықты жеріндегі 
пробация қызметі 
( ҚР ҚАК 24 бап 7 б., 57-62 баптары) 
Қамаққа алу 
Ішкі істер органдары және әскери полиция 
органдары 
( ҚР ҚАК 24 бап 4 б., 83-87 баптары) 
Бас бостандығын шектеу 
Пробация 
қызметі 
сотталған 
адамның 
тұрғылықты жері бойынша, ал адамды 
мәжбүрлеу жұмыстарына тартқан жағдайда - 
сотталған 
адамның 
тұрғылықты 
жері 
бойынша жергілікті атқарушы органдар 
( ҚР ҚАК 24 бап 11 б., 63-69 баптары) 
Бас бостандығынан айыру 
Қылмыстық - атқару жүйесінің мекемелері, 
сондай-ақ шаруашылық қызмет көрсету 
бойынша 
жұмыстарды 
орындау 
үшін 
қалдырылған (жіберілген) және мекемеде 
құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету үшін 
қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерінен 
ауыстырылған 
сотталғандарға 
қатысты 

18
қылмыстық-атқару 
жүйесінің 
тергеу 
изоляторлары 
( ҚР ҚАК 24 бап 9 б., 92 бап 7 б.) 
Өлім жазасы 
Қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерімен 
( ҚР ҚАК 24 бап 8 б., 158 - 160 баптары ) 
Мүлікті тәркілеу 
Сот берген атқару парағының негізінде 
мүліктің орналасқан жері және сотталған 
адамның жұмыс орны бойынша әділет 
органдары (сот орындаушылары) 
( ҚР ҚАК 24 бап 1 б., 77-82 баптары) 
Арнаулы, 
әскери 
немесе 
құрметтi атағынан, сыныптық 
шенiнен, 
дипломатиялық 
дәрежесiнен, 
бiлiктiлiк 
сыныбынан айыру 
Атақты, сыныптық шендi, дипломатиялық 
дәреженi, 
бiлiктiлiк 
сыныбын 
берген 
лауазымды адам
( ҚР ҚАК 24 бап 6 б., 71 бап ) 
Арнаулы, 
әскери 
немесе 
құрметтi атағынан, сыныптық 
шенiнен, 
дипломатиялық 
дәрежесiнен, 
бiлiктiлiк 
сыныбынан және мемлекеттiк 
наградаларынан айыру 
Қазақстан 
Республикасының 
Президенті, 
соттың 
ұсынуы 
бойынша 
жүргізеді 
мемлекеттік 
наградаларды 
оларға 
қоса 
берілген құжаттармен бірге алып қоюды олар 
тұратын жердегі пробация қызметі жүргізеді
( ҚР ҚАК 24 бап 6 б.,71 бап. ҚР ҚК 49 бабы 2 
б ) 
Белгiлi бiр лауазымды атқару 
немесе белгiлi бiр қызметпен 
айналысу құқығынан айыру 
Белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі 
бір қызметпен айналысу құқығынан айыру 
түріндегі жазаны орындауды сотталған 
адамның тұрғылықты жеріндегі пробация 
қызметі не бас бостандығынан айыру түрін-
дегі жазаны орындау кезінде мекеме, жүзеге 
асырады. Белгiлi бiр лауазымдарды атқару 
немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқы-
ғынан айыру туралы сот үкiмiн сотталған 
адамның жұмыс орны бойынша ұйым әкiм-
шiлiгi, сондай-ақ Қазақстан Республикасының 
заңнамасына сәйкес белгілі бір қызметпен 
айналысуға берілген рұқсатты қайтарып алуға 
құқығы бар органдар орындайды. 
( ҚР ҚАК 24 бап 2 б., 72 бап ) 
Шетелдікті немесе азаматтығы 
жоқ 
адамды 
Қазақстан 
Республикасының 
шегiнен 
тысқары жерге шығарып жiберу
Қазақстан Республикасы ұлттық қауіпсіздік 
органдары мен ішкі істер органдары 
( ҚР ҚАК 24 бап 5 б., 70 бап ) 

19
Кесте 4 
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ-АТҚАРУ ЖҮЙЕСІ 
Уәкілетті 
органдар 
Қылмыстық-атқару қызметі саласындағы уәкілетті орган-
қылмыстық-атқару қызметі саласындағы басшылықты 
жүзеге асыратын орталық атқарушы орган - Қазақстан 
Республикасы Ішкі істер министрлігі 
("Қазақстан Республикасының Ішкі істер органдары 
туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабы ҚАК 3 
бабы.3-т)
Қылмыстық-атқару жүйесі саласындағы уәкілетті орган - 
Төраға басқаратын, өз құзыреті шегінде бақылау және 
(немесе) іске асыру функцияларын жүзеге асыратын 
қылмыстық-атқару қызметі саласындағы уәкілетті органның 
ведомствосы - Қазақстан Республикасы Ішкі істер 
министрлігі Қылмыстық-атқару жүйесі Комитеті 
(ҚР ҚАК 3-бабының 6-тармағы), Қазақстан Республикасы 
ІІМ Қылмыстық-атқару жүйесі Комитеті туралы ереже)
Қылмыстық-атқару 
жүйесінің 
аумақтық 
органдары-
қылмыстық-атқару қызметі саласындағы ведомствоның 
аумақтық органдары - Қазақстан Республикасы ІІМ 
Қылмыстық-атқару жүйесі комитетінің облыстар, сондай-ақ 
Алматы, Шымкент және Астана қалалары бойынша 
департаменттері 
(ҚР ҚАК 3бап. 6 б., Қазақстан Республикасы ІІМ 
Қылмыстық-атқару жүйесінің аумақтық органдары туралы 
ереже) 
Қылмыстық-
атқару 
(пенитенциарлық) 
жүйесінің 
мекемелері 
Бас бостандығынан айыру түріндегі қылмыстық жазаны 
орындауға, өлім жазасына сотталғандарды, сондай - ақ 
процестік мәжбүрлеу шарасы қолданылған қылмыс жасады 
деп айыпталушылар мен күдіктілерді күзетпен ұстауға 
арналған мамандандырылған мемлекеттік мекемелер (ҚР 
ҚАК 3 бабы 5 б, 24, 88 ,89, 92-баптары) 
Мекемелер түрлерi: 
1) қауіпсіздігі барынша төмен мекемелер; 
2) орташа қауіпсіз мекемелер; 
3) кәмелетке толмағандарды ұстауға арналған орташа 
қауіпсіз мекемелер; 
4) қауіпсіздігі барынша жоғары мекемелер; 
5) төтенше қауіпсіз мекемелер; 
6) толық қауіпсіз мекемелер; 
7) қауіпсіздігі аралас мекемелер 
( ҚР ҚАК 89 бап ) 
Қылмыстық-атқару жүйесінің тергеу изоляторлары - 
бұлтартпау шарасы ретінде күзетпен ұстау таңдалған, 

20
қылмыс жасады деген күдіктілер мен айыпталушыларды, 
сондай-ақ 
шаруашылық 
қызмет 
көрсету 
бойынша
жұмыстарды орындау үшін қалдырылған немесе жіберілген, 
не құқықтық тәртіпті сақтау үшін қылмыстық-атқару 
жүйесінің 
басқа 
мекемелерінен 
ауыстырылған 
бас 
бостандығынан айыруға сотталғандарды ұстауға арналған 
арнаулы мемлекеттік мекемелер
(ҚР ҚПК 149-бабы, ҚР ҚАК 24-бабының 9-бөлігі, 92-бабы);
Қылмыстық-
атқару 
(пенитенциарлық) 
жүйесінің органы 
Қылмыстық-атқару жүйесінің пробация қызметі-қылмыстық 
жазалардың қоғамнан оқшауламай орындалуын қамтамасыз 
ету, сондай-ақ пробацияны ұйымдастыру және оның жұмыс 
істеуі жөніндегі атқарушылық және өкімдік функцияларды 
жүзеге асыратын қылмыстық-атқару (пенитенциарлық) 
жүйесінің органы 
(ҚР ҚАК 3-бабының 8-тармағы) 
Пробация – санаттары заңмен айқындалған адамдардың 
қылмыстық құқық бұзушылықтар жасауының алдын алу 
үшін олардың мінез-құлқын түзеуге бағытталған бақылау 
және әлеуметтік-құқықтық сипаттағы қызмет түрлері мен 
жеке айқындалатын шаралар жүйесі 
(ҚР ҚАК 3-бабының 7-тармағы) 
Пробациялық бақылау – пробация қызметінің есебінде 
тұратын адамдардың өздеріне заңмен және сотпен 
жүктелген міндеттерін орындауына уәкілетті органдардың 
бақылауын жүзеге асыру жөніндегі қызметі 
(ҚР ҚАК 3-бабының 9-тармағы) 
Кесте 5 
ЖАЗАЛАРДЫ ОРЫНДАЙТЫН МЕКЕМЕЛЕР МЕН ОРГАНДАРДЫҢ 
ҚЫЗМЕТІН БАҚЫЛАУ. ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ 
Жазаларды орындайтын мекемелер мен органдардың қызметін бақылау — 
бұл бұзушылықтарды анықтау және олардың жолын кесу және болашақта 
олардың алдын алу мақсатында жазаларды орындайтын мекемелер мен 
органдар қызметінің нормативтік құқықтық актілердің талаптарына 
сәйкестігін бақылау және тексеру жүйесі 
Қылмыстық жазаларды және өзге де қылмыстық-құқықтық ықпал ету 
шараларын орындайтын мекемелер мен органдардың қызметін бақылау 
түрлері 
тексеру көлеміне 
байланысты 
жалпы - қылмыстық жазаларды және өзге де қылмыстық-
құқықтық ықпал ету шараларын орындайтын бақылаудағы 
мекеменің немесе органдардың қызметі мәселелерінің тұтас 
кешенін зерттеу жүзеге асырылады 
арнайы - белгілі бір мәселе бойынша қылмыстық жазаларды 
және қылмыстық-құқықтық Ықпал етудің өзге де 

21
шараларын орындайтын бақылаудағы мекемелердің немесе 
органдардың қызметіне тексеру жүргізіледі 
бақылау жүргізу 
сатылары 
бойынша 
алдын ала - қылмыстық-атқару саласында құқық 
бұзушылықтар жасаудың алдын алу және профилактикасы 
мақсатында жүзеге асырылады 
ағымдағы-қылмыстық жазаларды және өзге де қылмыстық-
құқықтық ықпал ету шараларын орындайтын мекемелер мен 
органдардағы заңдылықтың жай-күйін анықтау мақсатында 
жүзеге асырылады 
бақылау 
субъектілеріне 
және 
олардың 
өкілеттіктерінің 
сипатына қарай 
халықаралық- адам құқықтары, қылмысқа қарсы күрес және 
құқық 
бұзушылармен 
жұмыс 
істеу 
саласындағы 
халықаралық құқықтық актілерде көзделген нысандар мен 
көлемде халықаралық ұйымдар мен қоғамдастықтар жүзеге 
асыратын бақылау 
қоғамдық - бұл қылмыстық жазаларды орындайтын 
мекемелер мен органдардың қызметіне азаматтық қоғам 
институттарының бақылауы (ҚР ҚАҚ 31 бабы) 
сот бақылауы - жазаны өтеуден шартты түрде мерзiмiнен 
бұрын босату, жазаның өтелмеген бөлiгiн жазаның 
неғұрлым жеңіл түрiне ауыстыру, сотталған адамның 
ауруына байланысты жазадан босату, жүктi әйелдердің және 
жас балалары бар әйелдердiң, жас балаларын жалғыз өзi 
тәрбиелейтiн ерлердің жазасын өтеуiн кейiнге қалдыру, 
сондай-ақ мекеменiң түрiн өзгерту туралы мәселелердi 
шешу кезiнде жазалардың орындалуын бақылайды (ҚР ҚАҚ 
27 бабы) 
ведомстволық - жазаларды орындайтын мекемелер мен 
органдардың қызметiне жоғары тұрған басқару органдары 
мен олардың лауазымды адамдары тарапынан бақылауы(ҚР 
ҚАҚ 28 бабы). 
мемлекеттік - жазаларды орындайтын мекемелер мен 
органдардың қызметін мемлекеттік бақылау және қадағалау 
(ҚР ҚАҚ 29 бабы) 
прокурорлық қадағалау - жазаларды және өзге де 
қылмыстық-құқықтық ықпал ету шараларын орындау және 
өтеу заңдылығының сақталуын қадағалау 
ЖАЗАЛАРДЫ ОРЫНДАЙТЫН МЕКЕМЕЛЕР МЕН ОРГАНДАРДЫҢ 
ЖҰМЫСЫНА ҚОҒАМДЫҚ БІРЛЕСТІКТЕРДІҢ ҚАТЫСУЫ 
Қогамдық байқау комиссиясы - заңды тұлға болып табылмайтын, қылмыстық 
жазаларды 
орындайтын 
мекемелер 
мен 
органдарда 
ұсталатын 
сотталғандардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін 
қамтамасыз етуге, оларды ұстау жағдайлары сағатына, медициналық-
санитариялық қамтамасыз етуге, еңбегін, оқуы мен бос уақытын 

22
ұйымдастыруға қоғамдық мониторинг жүргізу мақсатында құрылатын 
қоғамдық ұйым (ҚР ҚАҚ 33 бабы) 
қоғамдық бақылау комиссиясы 
қызметінің нысандары (ҚР ҚАҚ 
38 бабы) 
қылмыстық 
жазаларды 
орындайтын 
мекемелер мен органдарға бару 
ұстау жағдайларына шағымдар бойынша 
қылмыстық 
жазаларды 
орындайтын 
мекемелер 
мен 
органдарда 
ұсталатын 
сотталғандармен кездесулер 
өз құзыретіне кіретін мәселелер бойынша 
мемлекеттік органдарға және жергілікті өзін-
өзі басқару органдарына өтініштер жолдау 
жазаны 
орындайтын 
мекемелер 
мен 
органдарда 
ұсталатын 
сотталғандардың 
шағымдары мен талап арыздарын дайындау 
және сотқа жолдау 
қылмыстық жазаны орындайтын мекемелер 
мен органдарда ұсталатын сотталғандардың 
құқықтары мен бостандықтары мен заңды 
мүдделерін қорғауға сенімхат бойынша сотта
қатысу 
қылмыстық жазаны орындайтын мекемелер 
мен органдарда ұсталатын сотталғандармен 
сауалнама жүргізу 
қылмыстық жазаны орындайтын мекемелер 
мен органдарда ұсталатын сотталғандардың 
құқықтарын, бостандықтары мен заңды 
мүдделерін, оларды ұстау жағдайлары, 
медициналық-санитариялық қамтамасыз ету, 
еңбегін, оқуы мен бос уақытын ұйымдастыру 
бөлігінде қамтамасыз етудің қоғамдық 
мониторингінің 
нәтижелері 
туралы 
жұртшылықты хабардар ету 
қоғамдық бақылау комиссиясы 
қызметінің міндеттері (ҚР ҚАҚ 
36 бабы) 
қоғамдық байқау комиссиясының мүшелері 
өз өкілеттіктерін орындау кезінде жазаны 
орындайтын мекемелер мен органдардың 
қызметін қамтамасыз ететін нормативтік 
құқықтық актілердің талаптарын сақтауға, 
олардың әкімшілігінің заңды талаптарына 
бағыну 
жазаны орындайтын мекемеге не органға 
бару жөніндегі топқа кіретін қоғамдық 
байқау 
комиссиясы 
мүшесінің 
бейтараптығына күмән туғызатын мән-
жайлар болған кезде, ол оған қатысудан бас 

23
тартуға міндетті 
Қылмыстық-атқару саласындағы ұлттық алдын алу тетігі - азаматтық 
қоғамның уәкілетті институтының қоғамнан оқшаулауға байланысты 
қылмыстық жазаларды орындайтын мекемелер мен органдарда ұсталатын 
адамдарды азаптаудың және оларды қорғау мен олардың қадір-қасиетін 
қорлайтын басқа да қатыгез, бейшара немесе қадір-қасиетті қорлайтын қорғау 
мен жазалау түрлерінің алдын алуға және анықталған бұзушылықтарды 
уәкілетті мемлекеттік органдарға жүгіну не қоғамдық пікірге жүгіну арқылы 
жоюға бағытталған жүйелі қызметі (ҚР ҚАҚ 39 бабы) 
Мүшелері 
адам құқықтары жөніндегі уәкіл 
адам құқықтары жөніндегі уәкіл жанындағы 
Үйлестіру кеңесі 
қоғамдық бақылау кеңесінің мүшелері 
қоғамдық бірлестіктердің мүшелеррі 
заңгерлер 
әлеуметтік қызметкерлер 
Адам құқықтары жөніндегі уәкіл - өз құзыреті шегінде адамның және 
азаматтың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтіру жөнінде 
шаралар қабылдау өкілеттіктері берілген, адамның және азаматтың құқықтары 
мен бостандықтарының сақталуын бақылауды жүзеге асыратын лауазымды 
адам. (адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы Ережесінің 1-тармағы) 
Міндеттері 
уәкiл 
ұлттық 
алдын 
алу 
тетiгi 
қатысушыларының қызметін үйлестіреді 
Қазақстан Республикасының заңнамасына 
сәйкес 
ұлттық 
алдын 
алу 
тетiгi 
қатысушыларының қажетті әлеуеті мен 
кәсіптік білімін қамтамасыз ету үшін шаралар 
қолданады 
үйлестіру 
кеңесінің 
төрағасы 
болып 
табылады 
ұлттық алдын алу тетігі шеңберінде жүзеге 
асырылатын 
қызметтің 
жекелеген 
бағыттарын реттейтін құқықтық актілерді 
қабылдайды 
Адам құқықтары жөніндегі уәкіл жанындағы Үйлестіру кеңесі - ұлттық алдын 
алу тетігінің қызметін тиімді үйлестіруді қамтамасыз ету мақсатында Адам 
құқықтары жөніндегі уәкіл құратын арнайы комиссия оның мүшелерін сайлау 
арқылы Қазақстан Республикасы азаматтарының қатарынан құрылатын 
консультативтік-кеңесші орган. (ҚР ҚАҚ 40б.1б, адам құқықтары жөніндегі 
уәкіл жанындағы Үйлестіру кеңесі туралы ереже) 
Үйлестіру кеңесінің мақсаты 
азаптаудың 
және 
басқа 
да 
қатыгез, 

24
адамгершілікке 
жатпайтын 
немесе 
ар-
намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалау 
түрлерінің алдын алу 
ұлттық 
алдын 
алу 
тетігі 
қызметінің 
мониторингі, тиімділік деңгейін арттыруға 
бағытталған іс-шараларды жүргізу 
мемлекеттік органдармен, ғылыми және 
қоғамдық ұйымдармен, бірлестіктермен өзара 
іс-қимылды қамтамасыз ету 
азаптаудың және басқа да, адамгершілікке 
жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-
әрекеттер 
мен 
жазалау 
түрлерінің 
қолданылғаны туралы хабарламалар мен 
шағымдар туралы ақпарат қабылдау 
қабылданған және тікелей Үйлестіру кеңесіне 
жіберілген хабарламалар мен шағымдар 
туралы 
ақпарат 
оның 
отырысының 
хаттамасына енгізіледі 
үйлестіру кеңесі әзірлеген алдын ала болуға 
жататын 
мекемелер 
мен 
ұйымдарда 
ұсталатын 
адамдармен 
қарым-қатынас 
жағдайларын жақсарту жөніндегі уәкілетті 
мемлекеттік органдар үшін ұсынымдарды 
және 
Қазақстан 
Республикасының 
заңнамасын 
жетілдіру 
жөніндегі 
ұсыныстарды 
қамтитын 
жыл 
сайынғы 
баяндаманы дайындауды жүзеге асырады 
Алдын ала барудың түрлері (ҚР 
ҚАҚ 45 бабы) 
мерзімді,
аралық,
арнайы 
Ұлттық 
алдын 
алу 
тетігі 
қатысушыларының міндеттері 
қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінің 
қызметін реттейтін нормативтік құқықтық 
актілердің талаптарын сақтау 
алдын ала болуды жүзеге асыру кезінде 
қылмыстық-атқару 
жүйесі 
мекемесі 
әкімшілігінің заңды талаптарына бағыну 
алдын ала баруды жүзеге асыру кезінде 
қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерінде 
ұсталатын адамдарға, сондай-ақ олардың 
персоналына құрметпен қарау 

25

жүктеу/скачать 0,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: