а    Сурет 8.4 - Ақ тышқан түрлері

 
а 
Сурет 8.5 - Ақ күзен түрлері а 
 
■Г 
д. 
б 
Сурет 8.5 - Ақ күзен түрлері б 
Қара күзен (сурет 8.6) еліміздің бүкіл европа бөлігінде таралған. Ақ 
күзені (альбинос) аң шаруашылығындағы жабайы түрлерімен будандастыру 
арқылы өсіріледі.
 
217 

 
Сурет 8.6 -Қара күзен 
Жемдеу  және  өсіру  жағдайына  қарамастан,  күзендерді  өсіру  аң 
шаруашылығына тиімді, өнімділігі жоғары.
 
Күзен  терілері  қара  күзен  төмен  бағаланады,  дегенмен  оларды  үлбір 
киімдерін  дайындағанда  кеңінен  қолдануға  болады.  Ақ  және  қара  күзен 
терілеріне  айтарлықтай  сұраныс  бар.  Олардың  дайындама-  сын  дайындау 
жылына 20 мың дананы құрайды.
 
Белгілері.  Ақ  күзен  терілерінің  ұзындығы  30-56  см,  құйрығы  10-17  см. 
Ақ  күзен  терілерінің  түсі  өте  жылтыр  келеді.  Қара  күзен  терілерінің 
ұзындығы 30-50 см, құйрығы 10-16 см. Қысты күндері ақ және қара күзеннің 
жон арқасындағы үлпілі 2 см жетеді, ең биігі  4-5 см құрайды. Ақ күзеннің 
құйрығы  екі  түсті:  негізінде  -  ақ  сары,  ұшы  -  қара-қоңыр  түсті.  Қара 
күзеннің құйрығы жаппай қанық қоңыр.
 
Қара  күзен  терілері.  ТМД  елдерінде  қара  күзенннің  екі  түрі  ғана  өмір 
сүреді.  ТМД  елдерінің  европа  бөлігінде  кең  тараған.  Қазақстанның  Сібір 
және  батыс  бөлігінде  кең  тараған.  Америкалық  күзен  ТМД  елдеріне  1928 
жылы  Солтүстік  Америкадан  аң  шаруашылығына  өсіру  үшін  әкелген 
болатын.  Жабайы  қара  күзеннің  экономикалық  мәні  (су-  рет  8.7)  аз  ғана. 
Дайындамаға терілердің ондаған мыңы ғана түседі.
 
Белгілері.  Европалықтан  бөлек  америкалық  қара  күзендер  айтарлықтай 
ірі,  жоғары  сапалы  болып  келеді.  Өлшемі  бойынша  қара  күзен  -  кішкене 
ғана аң. Дене ұзындығы еркегінікі 50-70 см, ал ұрғашы күзендікі - 40-60 см.
 
Түсі  тұнық  -  қоңыр  болатын  қара  күзендерді  стандартты  деп  атай-  ды. 
Стандарттыдан  басқа  түсті  күзендерді  де  өсіреді.  Ондай  түсті  күзендерді 
будандастыру арқылы алады. Қазіргі  уақытта  2000 түсті күзен түрлері  бар, 
өнеркәсіптік  өндірісі  үшін  оның  30  түрі  қолданылады.  Өзінің  түкті 
қабатының түсінің алуан түрлілігінің, әсемдігі, беріктігі
 
218 

және  әдемілігі  бойынша,  сондай-ақ  осы  үлбірден  жасалатын  әртүрлі 
бұйымдардың  көптігіне  байланысты  қара  күзен  «үлбір  патшасы»  деп 
танылған.  Клеткалы  қара  күзен  түкті  жабының  бояуы  бойынша  өте  көп 
алуан түрлі және сипаты келесі 8.4-кестеде көрсетілген.
 
Кәмшат терілері. Кәмшат ТМД елінің барлық территориясында кездеседі 
(сурет  8.8).  Тек,  Завольже,  Шығыс  Сібір,  Қазақстан,  сондай-  ақ  Орта 
Азияның шөл далаларында жоқ.
 
Кәмшат  жартылай суда өмір сүреді, сондықтан тұщы су қоймаларының 
жағалауында  қоныстанады.  Кәмшат  терісі  әдемілігі  бойынша  ең  жақсы 
киюге  төзімділігі  өте  жоғары  тері  береді.  Кәмшат  жер  ауысуына 
шалдықпаған, бірақ Сібір кәмшаттарының терілері ірі, түкті жабыны қалың, 
әсем, биік, ал кавказ кәмшаттары ұсақ болып келеді.
 
 

жүктеу/скачать 6,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: