Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

2-
бөлім
. 
ОҚУ
 
ТЕОРИЯСЫ
 (
дидактика
)
 
 
“
Дидактика
 
мұғалімге
 
жалпы
 
жол
-
жоба
 
көрсетіп
, 
жетекшілік
 
етеді
… 
сыннан
 
өткен
 
тиімді
 
деген
 
жолдарды
 
ғана
 
нұсқайды
”. 
Жүсіпбек
 
Аймауытов
. 
 
5-
дəрісбаян
. 
Оқу
 
процесінің
 
мəн
-
мағынасы
 
 
Жоспары
1. 
Оқу
процесінің
мəні
жəне
дидактика
жөнінде
түсінік
2. 
Оқу
- 
дидактикалық
процесс
3. 
Оқу
процесінің
қызметтері
4. 
Оқудың
əдіснама
-
дидактикалық
жүйелері
5. 
Таным
теориясы
жəне
оқу
 
5.1. 
Оқу
 
процесінің
 
мəні
 
жəне
 
дидактика
 
жөнінде
 
түсінік
 
Біртұтас
педагогикалық
процесті
құраушы
екі
басты
бірліктің
біреуі
– 
оқу
процесі
. 
Бұл
процесс
өте
күрделі
, 
сипаты
жағынан
ол
тек
тəрбие
жəне
даму
процестерінен
кейін
тұруы
мүмкін
. 
Сондықтан
оған
толық
та
жан
-
жақты
анықтама
беру
қиынға
соғады
. 
Оқу
процесі
əр
текті
жəне
табиғаты
жағынан
əртүрлі
көптеген
жағдаяттардың
мың
санды
байланыстары
мен
қатынастарын
қамтиды
. 
Процесс
анықтамаларының
көптігі
де
осыдан
болар
. 
Ежелгі
жəне
ортағасырлық
ойшылдардың
шығармаларында
“
оқу
”, 
“
оқу
процесі
” 
ең
алдымен
мақсаты
- 
оқушы
болған
оқыту
қызметін
(
преподавание
) 
білдірген
. 
Ғасырымыздың
басында
оқу
ұғымы
енді
осы
процесті
құрайтын
екі
бірлікті
– 
оқыту
қызметі
мен
оқып
- 
үйренуді
қамтитын
болды
. 
Оқыту
– 
оқу
материалын
игеруге
ынталандырушы
мұғалімдердің
қызметін
, 
ал
оқып
- 
үйрену
(
учение
) 
ұсынылған
білімдерді
игеруге
бағышталған
оқушылар
іс
-
əрекетін
танытады
. 
Кейінгі
жылдары
«
оқу
» 
ұғымы
оқушылардың
танымдық
іс
-
əрекет
тəсілдерін
қалыптастырушы
мұғалімнің
басқару
іс
-
əрекетін
де
, 
мұғалімдер
мен
оқушылардың
бірлікті
іс
-
əрекетін
де
аңдататын
болды
. 
Мұғалім
мен
оқушының
бірлікті
іс
-
əрекеті
болған
оқу
процесінің
мəні
оқыту
мен
оқып
үйренудің
бірлігін
аңдатады
. 
Бүгінгі
түсінім
тұрғысынан
оқу
келесі
белгілерімен
сипатталады
: 1) 
екі
тараптылық
; 2) 

мұғалім
мен
оқушының
бірлікті
əрекеті
; 3) 
басқарым
мұғалім
тарапынан
; 4) 
жоспарлы
ұйымдасу
жəне
басқару
; 5) 
біртұтастық
жəне
бірлік
; 6) 
оқушылардың
жас
даму
заңдылықтарына
сəйкестік
; 7) 
оқушылардың
дамуы
мен
тəрбиесіне
жетекшілік
. 
Оқу
жəне
білімдену
проблемалары
педагогиканың
дидактика
деп
аталатын
бөлімінде
зерттеледі
. 
«
Дидактика
»
термині
грек
тілінен
енген
, 
аудармасы
«
үйретуші
» 
дегенді
білдіреді
. 
Алғашқы
рет
бұл
сөз
неміс
педагогы
Вольфганг
 
Ратке
(1571-1635) 
шығармаларында
қолданылып
, 
оқыту
өнері
мəнін
аңдатқан
. 
Ал
Я
.
А
.
Коменский
дидактиканы
«
баршаны
барлық
нəрсеге
үйретудің
əмбебап
өнері
» 
деп
түсіндірген
. XIX 
ғасырдың
басында
неміс
педагогы
И
.
Гербарт
дидактиканы
тəрбиелеп
оқытудың
өз
алдына
тұтас
жəне
қайшылықсыз
теориясы
ретінде
таныған
. 
Дидактиканың
негізгі
міндеттері
В
.
Ратке
заманынан
бермен
қарай
бірде
өзгерместен
келе
жатыр
. 
Олар
: 
нені
 
үйрету
 
жəне
 
қалай
 
үйрету
 
проблемасын
 
шешу
; 
қазіргі
 
заман
 
педагогикасы
 
бұларға
 
қоса
–
қашан
, 
қай
 
жерде
, 
кімді
 
жəне
 
не
 
үшін
 
оқыту
 
қажет
 
деген
мəселелерді
қарқынды
зерттеуде
. 
Дидактиканың
негізгі
категорияларын
танытушы
келесі
ұғымдар
белгіленген
: 
оқыту
, 
оқып
-
үйрену
, 
оқу
, 
білімдену
, 
білім
, 
ептілік
, 
дағды
, 
сонымен
бірге
оқу
мақсаты
, 
мазмұны
, 
ұйымдастырылуы
, 
түрлері
, 
формалары
, 
əдістері
, 
құрал
-
жабдықтары
, 
нəтижесі
(
өнімі
). 
Дидактикалық
жүйе
жəне
оқу
технологиясы
да
осы
категориялық
ұғымдар
тұрғысынан
танылуы
тиіс
. 
Осыдан
қысқа
да
ауқымды
анықтама
келіп
шығады
: 
дидактика
- 
бұл
 
оқу
 
жəне
 
білімдену
, 
олардың
 
мақсаттары
, 
мазмұны
, 
əдістері
, 
құрал
-
жабдықтары
, 
ұйымдастырылуы
 
мен
 
нəтижелері
 
жөніндегі
 
ғылым
. 
Дидактика
өз
пəні
аймағында
іске
қосылатын
заңдылықтарды
зерттейді
, 
оқу
процесінің
барысы
мен
нəтижесіне
негіз
болар
тəуелділіктерді
талдайды
, 
жоспарланған
мақсаттар
мен
міндеттердің
орындалуын
қамтамасыз
етуші
əдістер
, 
ұйымдастыру
формалары
мен
құрал
-
жабдықтарын
белгілейді
. 
Осының
арқасында
ол
екі
басты
функцияны
атқарады
: 1) 
теориялық
(
диагностика
жəне
болжастыру
); 2) 
практикалық
(
қалыпты
іс
-
əрекет
, 
құралдар
дайындау
). 
Дидактика
барша
пəндер
бойынша
жəне
оқу
іс
-
əрекетінің
барлық
деңгейіне
орайластырылған
оқу
жүйесін
біріктіреді
. 
Зерттелуші
болмысты
қамту
шеңберіне
байланысты
дидактика
жалпы
жəне
жекеленген
болып
бөлінеді
. 
Жалпы
 
дидактиканың
зерттейтін
пəні
: 
оқыту
мен
оқып
үйренуді
, 
оларды
туындатқан
жағдаяттары
мен
оларды
орындау
шарттары
жəне
соның
арқасында
жетілетін
нəтижелерімен
бірге
анықтау
. 
Жекеленген
(
нақты
) 
дидактика
 
оқыту
 
əдістемесі
деп
аталады
. 
Ол
əртүрлі
оқу
пəндерінің
желісін
, 
мазмұнын
, 
оқыту
формалары
мен
əдістерін
қарастырады
. 
Əр
оқу
пəні
өз
əдістемесіне
ие
.

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: