Дамытушы
оқу
технологиясы
мектеп
тəжірибесіне
енген
оқу
іс
-
əрекеттері
арасындағы
аса
танымалы
(
Л
.
С
.
Выготский
,
Л
.
В
.
Занков
,
Д
.
Б
.
Эльконин
жəне
т
.
б
.).
Ғалымдар
дəлелдегендей
,
педагогика
бала
дамуының
өткеніне
емес
,
болашағына
бағытталуы
тиіс
.
Сонда
ғана
ол
оқу
процесінде
осы
нақты
уақыт
шеңберіндегі
жақын
даму
процестерін
жүзеге
асыра
алады
.
«
Жақын
даму
аймағының
»
мəні
:
бала
өз
дамуының
белгілі
кезеңінде
оқу
міндеттерін
ересектер
басшылығында
не
ақылдылау
дос
–
жарандарымен
араласа
жүріп
шешуі
мүмкін
.
Келтірілген
пікір
жария
болғанға
дейін
бала
дамуы
,
əсіресе
оның
ақыл
-
ойының
өрістеуі
оқу
жəне
тəрбие
ізімен
жүретіні
мойындалған
болатын
.
Зерттеулер
нəтижесінде
(
Л
.
В
.
Занков
)
оқу
тиімділігін
көтеру
есебінен
оқушы
дамуын
жеделдетуге
болатыны
дəлелденді
.
Бұл
үшін
оқуды
жоғары
деңгейлі
қиыншылықта
жүргізу
принципін
ұстану
–
басты
талап
.
Егер
алдынан
рухани
,
сезімдік
күш
-
қуаттың
іске
қосылуын
қажет
ететін
кедергілер
(
ойын
,
оқу
,
тұрмыс
)
шығып
тұрмаса
,
əрі
оларды
жеңуге
талпынбаса
,
бала
дамуы
бəсеңдейді
.
Жоғары
қиыншылық
деңгейіндегі
оқу
принципіне
орай
білім
мазмұны
жəне
оны
құрастыру
реті
анықталады
.
Оқу
материалының
мазмұн
қарқыны
ұлғаяды
,
əрі
тереңдейді
,
жетекші
рол
теориялық
білімдерге
беріледі
,
дегенмен
,
оқушылардың
практикалық
ептіліктері
мен
дағдыларының
маңызы
жойылмайды
.
Дамытушы
технология
талаптарының
жəне
бірі
–
оқу
ілгерілі
жəне
жедел
қарқында
жүреді
.
Өткендерді
жиі
əрі
бір
беткей
қайталаулар
оқу
процесінің
кедергісіне
айналып
,
оқуды
жоғары
қиыншылық
деңгейінде
өтуге
мүмкіндік
бермейді
.
Дамытушы
технологияны
іске
асыру
сонымен
бірге
оқушылардың
жас
ерекшеліктеріне
байланысты
жүйелі
-
іс
-
əрекеттік
оқу
бағытын
ұстануды
қажет
етеді
(
Д
.
Б
.
Эльконин
).
Дамытушы
технология
идеяларының
қатарына
сондай
-
ақ
оқу
қызметінің
əрқилы
жағдайларында
оқушылардың
қажет
болғанды
өзінше
танып
,
содан
өздігінен
жауап
əрекет
орындауға
(
рефлексия
)
ынталандыру
идеясы
да
кіреді
.
Жауап
əрекетке
(
рефлексия
)
келу
дегеніміз
баланың
өз
əрекеттерін
сезінуі
мен
түсінуі
,
оқу
іс
-
əрекеттерінің
тəсіл
,
əдістерін
өзінше
байқап
,
тануы
.
Рефлексиялық
əрекет
-
қимылдар
əрқашан
өзіндік
қадағалау
жəне
бағалаумен
тығыз
байланысты
болатындықтан
дамытушы
технология
шарттарына
орай
оларға
да
көп
мəн
беріледі
.
Дамыта
оқыту
идеясы
бұл
күнде
еліміздің
мұғалімдері
арасында
кең
қолданымда
.
Алайда
,
бұл
технологияның
кейбір
тұжырымдары
пікір
таласты
болып
жүр
.
Себебі
,
оқушылардың
бəрі
бірдей
қиыншылықты
деңгей
оқуын
көтере
алмайды
.
Солар
ішінде
тума
жайсаң
қозғалысты
тұлғалардың
мұндай
оқуда
əбден
күйзеліске
түседі
.
Сондықтан
барша
шəкірттерді
теңдей
шапшаң
жəне
жоғары
күрделілік
деңгейінде
оқытып
,
тəрбиелеуге
болмайды
.
Бағдарламаластырылған
оқу
технологиясының
(
БОТ
)
негізгі
мақсаты
оқу
процесінің
басқару
жүйесін
жақсарту
(
П
.
Я
.
Гальперин
,
Л
.
Н
.
Ланда
,
А
.
М
.
Матюшкин
жəне
т
.
б
.).
БОТ
бастауын
берген
американдық
психологтар
мен
дидакттар
(
Н
.
Краудер
,
Б
.
Скиннер
,
С
.
Пресси
).
БОТ
–
бұл
арнайы
жабдықтар
,
бағдарламаластырылған
оқулық
,
ерекше
оқу
-
машинасы
,
ЭВМ
жəне
т
.
б
.
көмегімен
күні
ілгері
дайындалған
бағдарлама
бойынша
орындалатын
өзіндік
жеке
-
дара
оқу
технологиясы
.
Бұл
технология
əрбір
оқушыға
өзіндік
сапа
-
қасиеттеріне
орай
(
оқу
қарқыны
,
сауаттылық
деңгейі
жəне
т
.
б
.)
оқуына
мүмкіндік
береді
.
БОТ
-
ның
өзіне
тəн
сипат
белгілері
:
-
оқу
материалының
кіші
көлемді
жеңіл
игерілетін
бөлшектерге
жіктелуі
;
-
əр
бөлшекті
игеруге
арналған
нақты
əрекеттерді
орындау
нұсқаулары
жүйесінің
берілуі
;
-
əр
бөлшек
игерілуінің
тексерілуі
;
-
қадағалау
тапсырмаларының
дұрыс
орындалуымен
оқушы
материалдың
ендігі
жаңа
бөлшегін
алып
,
келесі
оқу
қадамын
іске
асыруға
өтуі
;
-
дұрыс
жауап
бере
алмаған
жағдайда
оқушының
қосымша
көмек
түсініктемелерін
алуы
;
-
қадағалау
тапсырмаларының
нəтижесі
хатталып
,
оқушының
өзіне
де
(
ішкі
кері
байланыс
),
педагогқа
да
(
сырттай
кері
байланыс
)
белгілі
болуы
.
Проблемді
оқу
технологиясы
мұғалім
басшылығында
өтетін
оқушылардың
оқу
міндеттерін
шешуге
орайластырылған
өзіндік
ізденіс
іс
-
əрекеттерін
ұйымдастыруға
негізделеді
.
Оқу
ізденістері
барысында
оқушыларда
жаңа
білім
,
ептілік
жəне
дағдылар
қалыптасып
,
қабілеттері
,
танымдық
белсенділігі
,
қызығуы
,
ой
-
өрісі
,
шығармашыл
ойы
жəне
басқа
да
тұлғалық
маңызды
сапалары
дамиды
(
Т
.
В
.
Кудрявцев
,
А
.
М
.
Матюшкин
,
М
.
И
.
Махмудов
жəне
т
.
б
.).
Жалпы
түрінде
проблемді
технология
сипаты
келесідей
:
оқытушы
білімді
дайын
күйінде
ұсынбай
,
оқушылар
алдына
міндет
(
проблема
)
қояды
,
оған
қызықтырады
жəне
оның
шешу
əдіс
-
тəсілдерін
табуға
ынталандырады
.
Ал
оқушылар
мұғалімнің
тікелей
басшылығында
не
өз
бетінше
олардың
шешімін
табудың
жолдары
мен
əдістерін
зерттейді
,
яғни
болжам
түзеді
,
оның
шынайылығын
тексеру
тəсілдерін
белгілейді
əрі
талқылайды
,
дəйектейді
,
нəтижелерін
талдайды
,
пікір
жүргізеді
,
дəлелдейді
.
Проблемді
оқу
басқа
да
технологиялар
сияқты
өзінің
ұнамды
да
болымсыз
тараптарына
ие
.
Оның
тиімділігі
:
оқушыларға
тек
қажетті
білім
,
ептілік
жəне
дағдылар
жүйесін
меңгеруге
жəрдемдесіп
қоймастан
,
олардың
ақыл
-
ой
дамуына
жол
ашады
,
өз
шығармашылық
қуатымен
берік
білім
қалыптастыруға
көмектеседі
,
өз
оқу
еңбегіне
қызығу
ұмтылысын
дамытады
,
оқу
нəтижесінің
бекінуін
қамтамасыз
етеді
.
Кемшілігі
:
жоспарланған
нəтижеге
жету
көп
уақытты
талап
етеді
,
сонымен
бірге
,
оқушылардың
танымдық
іс
-
əрекеттерін
жүйелі
басқару
қиын
.
Модульді
оқу
технологиясы
АҚШ
пен
Батыс
Еуропада
1960
жылдары
дəстүрлі
оқуға
балама
ретінде
ұсынылған
білім
игеру
жүйесі
.
Бұл
технологияның
мəні
-
оқушы
модульмен
жұмыс
орындау
барысындағы
нақты
мақсатқа
өз
бетінше
(
не
белгілі
шамада
мұғалім
жəрдемімен
)
жетеді
(
П
.
Юцявичене
,
Т
.
И
.
Шамова
).
Модуль
–
мақсатқа
орайластырылған
оқу
мазмұны
мен
оны
меңгеру
жолдарын
(
технологиясын
)
біріктірген
түйін
,
топ
(
узел
).
Модуль
құрамы
:
əрекеттің
мақсаттық
жоспары
,
ақпарат
қоры
,
дидактикалық
мақсатқа
жетудің
əдістемелік
көрсетпелері
.
Бұл
технологияға
орай
оқу
мазмұны
өз
алдына
белгілі
жинақы
құрамға
келтірілген
ақпараттық
топ
(
блок
)
күйінде
беріледі
.
Ол
ақпарат
оқу
мазмұнының
көлемін
ғана
емес
,
əдістері
мен
олардың
игерілу
деңгейін
де
көрсететін
дидактикалық
мақсатқа
сəйкес
меңгеріледі
.
Модульдік
оқуда
өзіндік
жұмыстарға
аса
көп
уақыт
бөлінеді
.
Бұл
оқушыға
оқу
əрекеттеріне
кірісумен
өз
мүмкіндіктерін
сезінуге
,
білім
игеру
деңгейін
өзі
анықтауына
,
өз
білімдері
мен
ептіліктеріндегі
кемшіліктерді
байқауына
жəрдемдеседі
.
Модульдік
оқу
дəстүрлі
білім
игеру
жүйесімен
байланыста
пайдаланылуы
мүмкін
.
Модульдер
оқу
жүйесінің
қалаған
ұйымдастырылу
формасында
орын
тауып
,
оның
сапасын
жақсартуға
жəне
тиімділігін
арттыруға
қолданылуы
ықтимал
.
Достарыңызбен бөлісу: |