Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

2. 
Тұлға
сапасы
ретінде
азаматтық
белгілері
қандай
? 
3. 
Кəсіп
таңдауға
дайындық
барысында
тəрбиеленушілерде
қалыптасуы
тиіс
сапа
-
қасиеттер
түрі
қандай
болмақ
? 
4. 
Қай
жағдайларда
адамгершілік
талаптары
мен
ережелері
терең
мəнді
де
тиянақты
болуы
мүмкін
? 
5. 
Қандай
құндылықтар
жалпы
адамзаттық
мəнге
ие
? 
Өз
ойыңызды
дəйектеңіз
. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

15-
дəрісбаян
.
 
Тəрбие
 
əдістері
 
Жоспары
1. 
Тəрбие
əдістері
мен
тəсілдері
жөнінде
түсінік
2. 
Сана
қалыптастыру
əдістері
3. 
Іс
-
əрекет
ұйымдастыру
əдістері
4. 
Ынталандыру
əдістері
5. 
Педагогикалық
қолдау
, 
оның
мəні
жəне
ұйымдастыру
жолдары
15.1. 
Тəрбие
 
əдістері
 
мен
 
тəсілдері
 
жөнінде
 
түсінік
. 
 
Тəрбие
 
əдістері
–
бұл
 
тəрбие
 
көздеген
 
мақсатқа
 
жетудің
 
жолдары
, 
тəсілдері
. 
Мектеп
 
тəжірибесіне
 
орай
 
əдістердің
 
жəне
 
бір
 
анықтамасы
 – 
қажетті
 
сапаларды
 
қалыптастыру
 
мақсатымен
 
тəрбиеленушілердің

санасына
, 
еркіне
, 
сезіміне
 
жəне
 
қылық
-
əрекетіне
 
ықпал
 
жасау
 
тəсілдері
.
Əдістер
түрі
сан
-
алуан
да
шексіз
көп
. 
Ал
оның
нақты
көрінуі
өз
шəкірттерінің
білімдік
күш
-
қуаты
мен
жалпы
мүмкіндіктерін
жете
танып
, 
оларды
өтілетін
материал
сипатына
байланыстырып
жəне
басқа
да
көп
оқу
жағдаяттарын
зерделі
саралай
білген
педагог
əрекетіне
тəуелді
. 
Қай
тұлға
, 
қанша
тұлға
араласса
, 
əдіс
формасы
да
сондай
əрі
сонша
– 
бұл
заңдылық
. 
Əлбетте
, 
əдістердің
бəрі
бірдей
тиімді
деп
айту
қиын
. 
Ол
үшін
сол
əдістің
түзілу
, 
қолдану
жағдайларын
білу
қажет
. 
Нақты
мақсатқа
байланысты
дайындалған
көп
əдістердің
ішінен
біреуі
ғана
тиімді
болуы
мүмкін
. 
Тəрбие
тəжірибесі
алдымен
ежелден
келе
жатқан
дəстүрлі
əдістерге
арқа
сүйегенді
тəуір
көреді
. 
Алайда
, 
көптеген
жағдайларда
олардың
да
тиімсіз
болып
қалатыны
бар
, 
сондықтан
да
тəрбиеші
əрдайым
тəрбиенің
нақты
шарттарына
сай
келер
көздеген
мақсатқа
үлкен
үнем
жəне
мол
табыспен
, 
жылдам
жеткізетін
жаңа
əдістерді
іздестіруге
мəжбүр
. 
Тəрбие
əдістерін
құрастыру
, 
таңдау
жəне
дұрыс
қолдану
– 
педагогикалық
шеберлік
шыңы
. 
Тəрбие
 
тəсілі
– 
жалпы
əдіс
бөлігі
, 
нақты
жақсаруға
жеткізетін
жеке
əрекет
. 
Көркемдеп
айтатын
болсақ
, 
тəсіл
- 
тəрбиешінің
өз
шəкірттерімен
бірге
мақсатқа
тезірек
жету
үшін
таптап
өткен
соқпағы
. 
Егер
осы
тəсілмен
басқа
да
тəрбиешілер
пайдалана
бастаса
, 
тəсілдер
уақыт
озуымен
даңғыл
жолға
- 
əдістерге
айналады
. 
Əдістер
мен
тəсілдер
байланысының
тығыз
екені
осыдан
көрінеді
.
Тəрбие
 
құрал
-
жабдықтары
. 
Тəрбие
жеке
ықпалдарды
байқатса
, 
құрал
-
жабдықтар
тəсілдердің
жиынтығынан
құралады
. 
Мысалы
, 
еңбек
–
тəрбие
құралы
, 
ал
көрсету
, 
еңбекті
бағалау
, 
жұмыс
қателігін
білдіру
–
тəсілдер
. 
Сөз
(
кең
мағынада
) –
тəрбие
жабдығы
, 
ал
ілікпе
сөз
, 
əзіл
ескертпе
, 
ескертпе
теңеу
– 
осы
жабдық
құрамындағы
тəсіл
. 
Бұл

тұрғыдан
кейде
тəрбие
əдісін
көзделген
мақсат
үшін
қолданылатын
тəсілдер
мен
құрал
-
жабдықтар
жүйесі
деп
те
атайды
. 
Əдіс
баламалары
өте
көп
. 
Олар
арасынан
мақсаттар
мен
нақты
жағдайларға
сай
келетіндерін
таңдап
алу
үшін
оларды
қандай
да
бір
ретке
келтіріп
, 
топтастыру
, 
яғни
классификациялау
қажет
. 
Əдістер
классификациясы
дегеніміз
қандай
 
да
 
белгісі
 
бойынша
 
бір
 
топқа
 
келтірілген
 
əдістер
 
жүйесі
. 
Осы
классификацияға
арқа
сүйеп
, 
педагог
барша
жүйені
анық
білуімен
бірге
оның
қажеті
мен
өзіне
тəн
сипаттарын
тереңірек
түсінеді
. 
Тəрбие
əдісі
- 
көп
өлшемді
құбылыс
, 
оның
жүйелесуіне
негіз
болар
белгілер
сан
-
алуан
. 
Солар
арасында
аса
танымал
болғандарын
атап
өтейік
. 
Сипаты
бойынша
 
əдістер
– 
сендіру
, 
жаттықтыру
, 
мадақтау
жəне
жазалау
. 
Мұндағы
«
сипат
» 
мəні
– 
əдістің
бағыт
-
бағдарын
, 
қолдану
аймағын
, 
ерекшеліктерін
жəне
т
.
б
. 
білдіреді
.
15.2. 
Сана
 
қалыптастыру
 
əдістері
 
 
Тəрбие
процесінің
жалпы
құрылымынан
байқағанымыздай
, 
дұрыс
ұйымдастырылған
тəрбиенің
бірінші
сатысы
- 
оқушылардың
өздерінде
қалыптасуы
қажет
əрекет
-
қылық
нормалары
мен
ережелерін
білу
(
түсіну
). 
Ең
алдымен
қандай
да
сапаны
туындатып
, 
орнықтыру
үшін
, 
сол
сапаның
мəн
-
мағынасын
жете
түсініп
алу
міндетті
. 
Адамның
көзқарастарын
, 
ұғымдарын
, 
наным
-
сенімдерін
кемелдендіруге
бағытталған
əдістер
тұлға
 
санасын
 
қалыптастыру
 
əдістері
атамасын
алған
. 
Бұл
топ
əдістері
екінші
кезеңде
іске
қосылатын
– 
сезім
, 
көңіл
-
күй
толғаныстарын
қалыптастыруда
аса
қажет
. 
Егер
оқушы
педагогикалық
ықпалға
бейтараптылық
пен
немқұрайлылық
танытатын
болса
, 
тəрбие
процесі
шабандайды
, 
мақсатқа
жете
алмайды
. 
Егер
оқушы
қабылдаған
идеясын
өзін
толғантқан
жарқын
бейнеге
айналдыра
алса
ғана
, 
оның
бойында
ізгі
де
жарқын
сезімдер
туады
. 
Өткен
жылдар
оқулықтарында
бұл
əдістер
тобы
сендіру
 
əдістері
деп
аталған
,
себебі
олардың
міндеті
– 
тұрақты
наным
-
сенімдер
қалыптастыру
болған
. 
Оқушы
əрекет
-
қылығына
дем
беретін
оның
білімі
мен
білігі
емес
, 
ең
алдымен
ол
көзделген
адами
сапаның
қоғамдық
қажеттігі
мен
өзіне
пайдалылығын
танып
, 
оны
өз
нанымы
негізінде
əрекет
-
қылыққа
айналдыруы
, 
ал
бұл
сана
қалыптасуымен
бірге
жүретін
психикалық
құбылыс
. 
Тəрбие
мазмұнымен
белгіленген
іс
-
əрекетке
бала
белсенді
араласуға
дайын
болған
жағдайда
ғана
қолданылатын
əдіс
өз
нəтижесін
береді
.
Наным
-
сенімге
оқушыны
əрқилы
əдістермен
жеткізу
мүмкін
. 
Өткен
ғасыр
басындағы
мектептерде
бұл
үшін
тағылым
-
тарихи
өсиеттер
, 
хадистер
мен
мысалдар
кең
қолданылған
. 
Ал
қорытынды
шығару
баланың
өз
еркіне
берілді
. 
Өкініштісі
, 
бүгінде
біз
мұндай
аса
құнды

əдістерді
пайдаланудан
мүлде
қалғанбыз
, 
олардың
орнына
тура
, 
қарабайыр
, 
ойға
жетелемейтін
уағыздау
əдісіне
көшкенбіз
. 
Құрғақ
уағыз
айтып
, 
шексіз
бір
жақсы
көрсетпе
-
нұсқау
беруден
түскен
өнім
шамалы
. 
Сондықтан
, 
ұмыт
болған
əдістерді
жаңғыртып
, 
мұғалімдер
өз
сабақтарында
ислам
хадистерін
, 
ақын
-
жыраулар
тағылымдарын
, 
шешен
билердің
ұлағатты
кеңестерін
, 
ғұлама
Абайдың
«
Қара
сөздерін
» 
жəне
т
.
б
. 
тағылым
-
тəрбие
көздерін
молынша
пайдалануда
. 
Сондай
-
ақ
əдептілік
-
имандылық
тақырыбындағы
əңгімелер
, 
ұғындыру
, 
түсіндіру
, 
əдептілік
 
сұхбаттары
, 
насихаттау
, 
сендіру
, 
көрсетпе
 
беру
əдістері
де
өз
қолданымын
табуда
. 
Сендірудің
аса
маңызды
əдісі
- 
өнеге
-
үлгі
. 
Əдістердің
əрқайсысы
өз
ерекшелігі
мен
қолданымына
ие
. 
Сырт
көзге
қарапайым
көрінгенмен
, 
бұл
топ
əдістерінің
бəрі
де
жоғары
педагогикалық
бірлікті
қажет
етеді
əрі
жүйелі
түрде
басқа
əдістермен
бірге
қолданылады
. 
Этикалық
 
тақырыптағы
 
əңгіме
– 
инабаттық
 
мазмұнға
 
негізделген
 
деректер
 
мен
 
оқиғалардың
 
үлкен
 
көңіл
 
көтеріңкілігімен
 
əсерлі
 
баяндау
 
əдісі
. 
Сезімге
ықпал
ете
отырып
, 
əңгіме
моральдық
бағамдар
мен
əрекет
-
қылық
нормаларының
мəнін
түсініп
, 
ұғуға
жəрдемдеседі
. 
Ол
адамгершілік
ұғым
, 
түсініктерінің
мазмұнын
ашып
қоймастан
, 
оқушылардың
инабаттылық
талаптарына
сəйкес
болымды
тұлғалық
əрекеттеріне
деген
ұнамды
қатынас
өрбітіп
, 
мінез
-
құлықтың
оңды
өзгерісіне
ықпал
жасайды
. 
əдептілік
əңгімелері
бірнеше
қызмет
жасайды
: 1) 
білім
көзі
; 2) 
тұлғаның
адамгершілік
сапаларын
басқалардың
имандылық
қасиеттерімен
толықтырады
; 3) 
тəрбиелік
ұнамды
үлгі
-
өнегені
өрнек
ретінде
ұсынады
. 
Əдептілік
əңгіме
тиімділігі
келесі
шарттарға
байланысты
: 
- 
əңгіме
оқушылардың
əлеуметтік
тəжірибесіне
сəйкес
болу
қажет
. 
Ол
– 
қысқа
, 
түсінікті
, 
балалар
толғаныстарына
орай
; 
- 
əңгіме
көрнекілік
əдісін
бірге
қолдану
арқылы
жүргізіледі
(
көркемөнер
туындылары
, 
көркем
фотосуреттер
, 
халық
қолөнер
бұйымдары
), 
əңгіме
мазмұнын
қабылдауға
əн
-
күй
үлкен
жəрдем
береді
. 
- 
əдептілік
əңгіме
өткізу
үшін
қолайлы
үй
-
жай
, 
жағдай
қажет
. 
Қоршаған
жай
-
жағдайлардың
əсемдігі
мен

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: