Эмбриология
жүктеу/скачать 74,38 Mb. Pdf көрінісі
|
Гистология, эмбриология, цитологияАфанасьев 11
| 9 .8 -су р е т.
Ядролық тізбегі (а) және ядролық қалтасы бар (б) бүлшық ет талшықтарынан тұратын бұлшық ет ұршығының бөлігі (Г. С. Катинас бойынша кесте): 1 — ядролар; 2 — мио фибриллалар (жалпы органел лалар көрсетілмеген) 256 9-Тарау. Булшықет тіндері 9.2.3. Жүректің булшық ет тіні Гистогенезі және жасушалар түрі. Жүрсктің көлденең-жолакты бұлшык ет тінінін ( textus muscularis striatus cardiacus) даму көзі — ұрыктың мойыи бөлігін- дегі спланхнотомның висиеральды жапыракшасының симметриялык аймак- тары — миоэпикардиальды табақшалар болып табылады. Сонымен катар, олар- дан эпикардтың мезотелийінің жасушалары да дифференцияланады. Жүрек бұлшык ет тінінің бастапкы жасушалары — кардиомиобласттар — біркатар белгілерімен сипатталады: жасушалар жайпактанған, ядросы ірі, цитоплазма- сы ашык түсті, рибосомалары және митохондриялары аз. Кейініректе Голь джи кешені мен түйіршікті эндоплазмалык тор дамиды. Кардиомиобласттарда фибриллярлык кұрылымдар аныкталады, бірак миофибриллалары болмайды. Жасушалардың пролиферативтік мүмкіндігі жоғары. Біркатар митоздык циклдан кейін кардиомиобласттар кардиомиоцит- терге дифференцияланады, оларда саркомерогенез басталады (9.9-су- рет). Кардиомиоциттердін цитоплазмасында полисомалардын, түйіршікті эндоплазмалык тордын түтікшелерінін саны артады, гликоген түйіршіктері жинакталады, актомиозиндік кешеннін көлемі үлғаяды. Кардиомионит- тер жиырылады, бірак кейінгі пролиферацияға және дифференциялануға мүмкіндіктерін жоймайды. Кеш эмбрионалдык және постнаталды кезендерде жиырылу аппаратының дамуы жаңа саркомерлердің жалғануы және жаңадан түзілген миофиламенттердің кабатталуы аркылы өтеді. Кардиомиоциттердің дифференциялануы митохондриялардың санынын артуымен, олардың ядролардың полюстері мен миофибриллалардын ара- ларында орналасуымен аныкталып, жасушалардын байланыс кұрушы беттерінің мамандануымен катар өтеді. Кардиомиоциттер «ұшы ұшымен», «үшы бүйірімен» байланысып жүрек бұлшык ет талшыктарын кұрайды, жалпы тін тор тәрізді кұрылымға үксайды. Кардиомиогенездің ерте саты- ларында кардиомиоциттердін біраз бөлігі жиырылғыш-секреторлык бо лып келеді. Кейін дивергентті дифференциялану нәтижесінде «күңгірт» (жиырылғыш) және «ашык» (өткізгіш) миоциттер пайда болады. Олар да секреторлык түйіршіктер жойылады, ал жүрекшелік миоциттерде сакталып калады. Осылайша эндокриндік кардиомиоциттердің диффероны калыптасады. Бұл жасушалардын кұрамында диспергияланған хроматині, бір-екі ядрошыктары аныкталатын ядросы ортасында орналаскан. Ци топлазмасында түйіршікті эндоплазмалык тор, Гольджи кешенінің дик- тиосомалары жаксы дамыған, сондай-ақ, кейінгінің элементтерімен кұрамында электронды-тығыз материалы бар, диаметрі шамамен 2 мкм-дей секреторлық түйіршіктер тығыз байланыста болады. Кейін секреторлык түйіршіктер сарколемма астында аныкталады және экзоцитоз жолымен жа- суша аралык кеңістікке бөлінеді. Жалпы гистогенез барысында кардиомиоциттердің бес түрі пайда бола ды — жұмыскер (жиырылғыш), синустык (пейсмекерлік), өтпелі, өткізгіш және секреторлык. Жүмыскер (жиырылғыш) кардиомиоциттер өздерінін тізбектерін күрайды (9.10-сурет). Кыскару барысында бүкіл жүрек бүлшык етінің жиырылу күшін камтамасыз ететін накты осы жасушалар болып та- |