Оқулық физика 9 проект башарұлы Р. т б



Pdf көрінісі
бет181/219
Дата22.12.2023
өлшемі5,74 Mb.
#142615
түріОқулық
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   219
1 м.а.б. = 931,5 МэВ.
Масса мен энергия арасындағы осындай байланысқа сүйеніп, микро-
әлемдегі бөлшектердің массаларын энергия бірліктерімен (электрон-
вольт, килоэлектронвольт, мегаэлектронвольт деп) атай береді. Мысалы, 
электронның массасын 9,1 · 10
–31
кг демей 0,511 МэВ деп, протонның 
массасын 1,6724 · 10
–27
кг демей 938,27 МэВ деп жиі атайды.
3. Ядролар түрленгенде нуклондар жүйесіндегі 

Е
энергия өзгерісі 
үлкен шамаға жетеді. Сондықтан олардың 

m
массасының өзгерісі де 
үлкен болады. Ондай масса өзгерісін есептеп қана қоймай, аса сезімтал 
құралдармен өлшеу де мүмкін болып отыр.
Ядроны құрайтын жекелеген нуклондардың массаларының қосын-
дысы олардың ядроға біріккендегі массасынан артық болатынын экспе-
римент нәтижесі көрсетті:
М
я
< (
Zm
p

Nm
n
).
Жеке бөлшектердің массаларының қосындысынан сол бөлшектер-
ден құралған ядро массасын алып тастасақ, қалған 

m қалдық 
масса 
ақауы
 деп аталады:

m = 
(
Z · m
p
 + N · m
n
)
 – M
я
,
(7.3)
мұндағы 
M
я
ядроның массасы
m
p
мен 
m
n
– протон мен нейтронның 
массалары, 
Z
– протондар саны, 
N
– нейтрондар саны.
Ядро массасының өзгерісін мына өрнекпен де анықтауға болады:


254
ПРОЕКТ

m
= (
ZM
H

Nm
n
) – 
M
a
, мұндағы 
M
H
– сутек атомының тыныштық мас-
сасы, 
M
a
– зерттейтін атомның тыныштық массасы.
Атомдардың ядролары түзілгенде пайда болатын масса ақауларын 
табу үшін кітап соңындағы қосымшаларда берілген кейбір бөлшектер 
мен элементтердің бейтарап атомда-рының тыныштық массалары мен 
энергияларын пайдаланады.
Масса ақауының пайда болуы былайша түсіндіріледі. Ядроға бірігу
барысында бөлшектер жоғары энергетикалық күйден төменгі энергети-
калық күйге ауысады да, біраз энергия босап шығады. Энергетикалық 
күйлердің айырымы ретінде босап шыққан (
Е
1
– 
Е
2


Е

h
ν
) сәулелік 
энергия сыртқы ортаға тарайды. Кванттық сәулеленуге шығындалған 

Е
энергия (

Е
=

mc
2
өрнегіне сәйкес) ядрода 

m
массаның ақауын 
туғызады.
4. Ядроның беріктігін 

m
массаның ақауына сәйкес келетін энер-
гия шамасымен сипаттайды. Оны ядроның байланыс энергиясы дейді. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   219




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет