Оқулық жалпы орта білім беру деңгейінің жаңартылған мазмұндағы

115
Халықара­лық­зер­ттеу­лер­фор­ма­тын­дағы­тап­сырма­лар­үлгілері
 
Мә тін ді оқып, сұ рақ тар ға жау ап бер.
 
«Қа зақ аңыз да ры ның ер те гі лер ден ерек ше лі гі сол – бар лы ғы да та рих та 
бол ған адам дар жай ын да ай тыл ған, ха лық шы ғар ған көр кем әң гі ме бо-
лып ке ле ді. Кей ін олар ға қос па лар қо сы ла ды да, ха лық шы ғар ма шы лы-
ғы ның ерек ше бір са ла сын құ рай ды» де ген Мұх тар Әуе зов тің пі кі рін пай-
да ла нып, М.Ма ғауин нің «Қып шақ аруы» шы ғар ма сы нан бе ріл ген үзін ді ні 
(ес ке рт кіш тас тың сөй ле ге ні) тал да.
...Сен – Ба ба. Мен – өзің кей іп те ген Ана. Еке уі міз ді би ік қо рым ның қа сы-
на, күн шы ғыс бет ке, ен да ла ның тө сі не қа та ры мыз бен ор нат ты. Қай та қо сыл-
дық. Мәң гі ге. Тоз бас аруақ, аз бас кие ре тін де. Кей ін гі әу лет ете гі міз ге құр бан 
шал ды, ба сы мыз ға тәу ет ті. Ел дің құ ты, жер дің еге сі ре тін де, маң ғаз да ла да, 
кеу де міз ді ке ріп... аз ба, көп пе, ту ра ал ты жүз жыл тұр дық...» «Иә, – де дім. – 
Бә рі есім де. Ал ты ға сыр бойы мыз ғы май тұр дық. За ман – құт ты еді. Ел – қу ат-
ты, біз – аруақ ты едік. Ақы ры за ман аз ды, құт тай ды, аруақ әл сі ре ді. Қай ран 
қып шақ да ла сы на қап тай тө гіл ген қа ра дұш пан – кү ні ке ше ға на са ны да кем, 
ер лі гі де тө мен бол ған, атың ды ес ті ген де ті ті реп тұр ған, ен ді есе сі то лып, ебі 
ас қан, әб ден кү шей ген ра қым сыз жау тұм ша лай бас ты. Ерің же ңі ліс тап ты, 
же рің қа раң қал ды. Талай сыз жұрт тың оқ пен от тан аман шық қан аз ға на жұ-
ра ға ты Үзе да рия ны да, Таң да рия ны да тас тап, бей-бе ре кет ық ты. Бір па ра 
қау ым әу елі Қы рым ға өт ті, одан ары Ақ те ңіз ге ас ты. Көп ші лік жұрт жай қын 
Еділ ді ке се көк тей, Шы ғыс Қып шақ қо ны сы на ау ды. Сөйт іп, ежел гі ме кен – 
ұй ық ты, дар қан да ла ады ра қал ды – жау та ба ны на түс ті. Ал біз... еке уі міз ға на 
емес, бү кіл Бал бал аруақ, – еш қай да кө ше ал май тын едік, сол, әу ел гі бе кіт кен 
же рі міз де, қай ғы жұ тып, қаң қай ып қа ла бер дік. Бі рақ көп тұр ма дық. Хал қы-
мыз дың қыр ға нын қы рып, қал ға нын қа шы рып, бет қа рат пай жең ген дұш пан, 
жаз ғы жай лау, қыс қы қыс тау – не ше мыңжыл дық құт ты қо ныс ты өр теп, қи ра-
тып, та ба ны на тү сір ген соң, қып шақ қа тие сі лі қа ла атау лы ны қал қи ған қа быр-
ға сы на дей ін тү гел құ ла тып, тоз бас кір пі ші нен өз де рі не жай лы, жа ңа ме кен, 
қа мал мен шір кеу ле рін тұр ғы зып, бір жо ла ор нық қан соң, ке зек біз ге – қу тас қа 
же тіп ті. Ше ті міз ден жы ға бас та ды. Бөл шек теп қи ра тып, құ ры лыс қа сал ды, ау-
зын, мұр нын бұ зып, мой нын жұ лып, қол, ая ғын сын ды рып, қа тар дан бір жо ла 
шы ға рып, боқ тық қа көм ді, мер тік ті ріп, мү ге дек, кем тар етіп, шош қа қо ра сы-
на қа рақ шы ға қой ды, ба сы нан ай рыл ған құр кеу де ні мыл тық атар ны са на ға ай-
нал ды рып, ма зақ қа ұшы рат ты...» «Иә. Ма зақ қа... Се ні... тү бі рің мен қо па рып, 
мой ны ңа бұ ғау са лып, қос ат қа же гіп, сүй ре тіп әкет ке нін бі лем. Бұ дан соң... 
сі рә, жар қа лап ша ғып тас та ған шы ғар. Сөйт іп, се нің жа ның бір жо ла бос тан 
бо лып, ара да та ғы да жүз жә не елу үш жыл өт кен де қай та дан дү ние ге кел дің. 
Өс тің, жет тің, жан-жа ғы ңа қа ран дың. Ең ал ды мен тә ңі рі бер ген өне рің ді тап-
тың. Со дан соң ме ні!..» «Ал сен ше? Сен? – деп пін ыш қы нып. – Сен – әлі күн ге 
тас сың ғой...» «Тас пын. Жә не тас емес пін... – дей ді Айсұ лу. – Тас кей пім де, 
мер тік сем де аман қал дым. Құ ла ған, қи ра ған қал пым да. Көп ұза май үс тім ді 
то пы рақ бас ты, тө ңі ре гі ме қа лың ағаш шық ты. Тас тұл ғам за қым дан ды, алай-
да бір жо ла өл ген жоқ, кө міл ді, бі рақ мен азат қа шы ға ал ма дым, бет-бей нем 
әу ел гі көр кін сақ та ған, ана лық ны са ным қал пын да, еш қай да ке те ал май тын 

жүктеу/скачать 6,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: