38
Абайдыңқарасөздері.Онжетіншісөз
...Ақы ры ой ла дым: осы ой ыма кел ген
нәр се лер ді қа ғаз ға жа за бе рей ін, ақ қа ғаз
бен қа ра сия ны ер мек қы лай ын, кім де-кім
іші нен ке рек ті сөз тап са, жа зып ал сын, я
оқы сын, ке ре гі жоқ де се, өз сө зім өзім ді-
кі де дім де, ақы ры осы ған бай ла дым, ен ді
мұ нан бас қа еш бір жұ мы сым жоқ.
Абай. Бі рін ші сөз
Абайдыңқарасөздердіжазуынанесебеп
болдыекен?
Абай дың адам гер ші лік, иман ды лық, адал-
дық, па ра сат ты лық, ең бек қор лық, қай ырым ды-
лық си яқ ты із гі қа си ет тер жай ын да ғы ой ла ры
«Он же тін ші сө зін де» (1893 ж.) де ай қын ашы ла-
ды. «Қай рат, ақыл, жү рек үшеуі өнер ле рін ай ты-
сып, тала сып ке ліп, ғы лым ға жү гі ніп ті». Осы қа-
си ет тер дің бар лы ғын Абай пәл са па лық ой тү йін-
деу ар қы лы ғы лым ға тө ре лік айт қы за ды. «Ақыл,
қай рат, жү рек ті бір дей ұс та са», ая ғы на бас ұрып,
та бы на тын қа си ет ті адам сол еке нін ес кер те ді. Бі-
рақ үшеуі ала бо лып, ба сы бі рік пе ген жағ дай да
тым бол ма са жү ре гің ді та за сақ та, құ дай шы лық,
яғ ни мей ір бан дық сон да де ген түй ін жа сай ды.
Адам ба ла сы өмір ге кел ген де әр түр лі мі нез бен ке-
ле ді. Егер тәр бие сі дұ рыс бол май, те ріс ақыл үй-
рен се, бой ын да ғы қай ра ты на ие бол май, жа ман-
дық қа бой ал дыр са, бір мез гіл жү рек ті тың дау
ке рек де ген ой тас тай ды. Өйт ке ні ақыл мен қай-
рат жү ре пай да бо ла ды, қол мен ұс тап, көз бен кө-
ру ге кел мей ді, бұ лар – абст рак ті лі ұғым дар. Ал
жү рек ті се зі не ала сың, дүр сі лін ес ти сің, су ре тін
кө ре сің. Жү рек – се нің жа ра ты лыс та ғы қал пың.
«Кө зім нің қа ра сы» де ген өле ңін де Абай:
Ақыл сыз би бол мас,
Сәу ле сіз үй бол мас.
Жү рек те оты жоқ,
Адам да ми бол мас, –
дей ді. Сон дық тан осы ісім дұ рыс па, қа те ме деп
бір ме зет жү рек ті тың дау ке рек, «жү рек ке әмір
жүр мей ді» деу бос сөз. «Осы үшеуің ба сың ды қос,
бә рін де жү рек ке би лет» де ген сөз ді Абай ғы лым ның
Қа ра сөз ді тың дап, әлем
жә не қа зақ әде бие тін де
гі ор тақ құн ды лық тар дың
үн дес ті гін тал да.
CD03
Абайдыңқолданғанзаттары
Абай мен Шә кә рім нің
ой лау па й ымы на қа зір
Еуро па да, Шы ғыс та же
те ал май отыр.
Мекемтас
Мырзахметұлы
Достарыңызбен бөлісу: