Оқулық жалпы орта білім беру деңгейінің жаңартылған мазмұндағы

9
Өз ге ні қой ып, Құ нан бай за ма ны нан бе рі қа рай ұдайы жау лық пен күн ке шкен 
Жі гі тек те үл кен дау дың тұ сын да ал ды мен Абай ға ба ру ға ұм ты ла ды екен. Сон-
дай іс тер ге би лік айт қан да Абай үнемі өзі не жа қын кі сі лер ге ке сік тің ау ыр сал-
ма ғын кө бі рек са лып, өзі тү сін ген әділ дік шар ты то лық бол сын деп, жау жа ғы на 
ке ңі рек қа рау ға ты ры са ды екен. Осылайша 1898 жыл дар ға дейін Абай ел сө зі 
мен ел жұ мы сы нан шы ға ал май, кө бі не се әділ би лік пен ты ныш тық ор на тып, 
тым бол ма са дау-шар ды тоқ та тар мын де ген үміт те бол ған. Мұн дай жол ға Абай-
дың түс ке ні тек соң ғы ай тыл ған жыл дар да ға на емес, бұ дан көп бұ рын – 1880 
жыл дар дан бас тал ған. Бі рақ уа қыт өт кен сай ын, ел сө зі нен шы ны мен қа шып 
жүр се де, ерік сіз кі ріс тір ген уа қыт та көп ең бе гін осы жақ қа са ла ды:
Бол ды да пар тия –
Ел іші жа рыл ды.
Әу ре мін, мен тыя,
Дауың мен ша рың ды, –
дей ді.
1898 жы лы Абай дың фи ло со фия лық да на лы ғын көр се те тін атақ ты «Өл сем, 
ор ным қа ра жер» жа зыл ған соң ға на ақын өзі нің бар лық өлең де рінің жи нал-
ға нын қа лай ды. Абай 1899 жыл ға дей ін өлең ді едәу ір көп мөл шер де жа за ды.
Абай­­қан­дай­сынақтарды­басынан­өткізді?
1891 жыл ға дей ін ел іші біраз уақыт ты ныш бо лып ке ліп, дәл сол жыл-
дың жа зын да Ос пан мен Ораз бай қай тадан ерегесіп, араз да са бас тай ды. Абай 
ба сын да еке уін та ту лас тыр мақ бо ла ды, бі рақ еке уі де ал ған бе ті нен қайт пай, 
жау ла сып кет кен соң, іні сі жақ қа шы ға ды. Осы жау лық тоқ та май тын бо лып, 
ұл ғай ып өсіп, та ғы да Шың ғыс тың ше гі нен асып, То бық ты ға же тіп, бас қа 
сырт ел дер ге де жайы лады. 1892 жылы Ос пан қай тыс бо ла ды. Ол Абай ды ел 
іс те рі нің бар лы ғы нан бо са тып, өз мой ны на ал ған еді. Өз ге ту ыс қан ішін де ең 
жақ сы көр ген іні сі болған дық тан, бұл қа за Абайға өте ау ыр тиеді. Сондықтан 
1892 жыл ғы өлең де рі нің кө бін де, Абай Ос пан ның өлі мі мен ула нып дерт тен ген 
жү ре гін жиі сез ді ре ді.
Әб ді рах ман Абай дың қат ты сүй е ніш кө ріп, 
үміт қыл ған ба ла сы ның бі рі еді. Ол «Ми ха йлов-
с кая-ар тил ле рийс кая шко ла ны» бі ті ріп, ен ді 
әс ке ри ар тил ле рия лық ака де мия ға түс кі сі ке ліп 
жүр ген де, құрт ау руы мен нау қа с та нып, 1895 
жыл дың қаң та рын да қай тыс бол ған. Ос пан ның 
қа за сы нан соң, Абай ды қат ты күй дір ген өлім нің 
бі рі осы еді.
Ма ғауия Абай дың жа сы нан ден сау лы ғы 
на шар бол ған дық тан, қа ла дан то лық ілім-бі лім 
ала ал ма са да, әке сі нің тәр бие сін бой ына сі ңі ріп 
өс кен ба ла сы еді. Ел ден шық пай отыр са да, Еуро па 
тәр бие сін ал ған адам дай, ақыл-мі незі, адам гер-
ші лі гі тү ге лі мен мә де ни ет ті кі сі нің дең гей ін де 
Абай есі мі – қа зақ хал­
қы ның ұлт тық са на сы ның 
оянуы мен ру ха ни қай та 
жаң ғы ру ының қо ғам ның 
озық күш те рі нің өр ке ни­
ет ті лік ке ұм ты лы сы мен 
әлеу мет тік әділ дік тің сим­
во лы.
Зә­ки­Ах­ме­тов

жүктеу/скачать 6,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: