Арман пв баспасы

80
са лып, ез бек ші екен ді гі ңіз бел гі лі»,– деп жа за ды. Бұ дан Сы рым ба-
тыр дың қо лы на қа ру алып, кө те рі ліс ке шы ғып, ба сын бәй ге ге ті гу-
де гі мақ са ты ның ай қын ды ғы анық аң ға ры ла ды. С.Дат ұлы Е.Пу га-
чев бас та ған ша руа лар кө те рі лі сі не қа тыс ты. Орал ка зак-оры сы 
Ф.Ку ри чын 1774 жы лы Пу га чев әс ке рі нің құ ра мын да ғы қа зақ жа-
са ғын Сы рым ба тыр бас та ға нын мә лім дей ді. Е.Пу га чев өл ті ріл ген-
нен кей ін де ол пат ша үкі ме ті нің жа за лау шы от ря ды на қар сы кү ре-
сін жал ғас ты ра бер ді. Оған ге не рал Ф.Су во ров тың 1775 жы лы граф 
П.Па нин ге: «Сы рым ба тыр бас та ған қыр ғыз дар ды қай жер де кез 
кел се де, қан дай лық алыс қа қууға ту ра кел се де, оның өзін ұс тап 
алып, та мы ры на бір жо ла бал та шау ып не ме се сол жер де өл тір де-
дім, оның бас ты жол дас та ры на да осы ны іс тең дер, әс кер лік ант бо-
йын ша өз де рің нің күш те рің ді де, өз бас та рың ды да ая маң дар деп 
тап сыр дым», – де ген маз мұн да жол да ған ба ян ха ты дә лел. Де ген мен 
ба тыр ара ға уа қыт са лып, Ре сей әкім ші лі гі мен ке лі сім ге кел ді. Бұ-
ған бел гі лі дә ре же де 1775 жы лы 7 қа ра ша да ғы Ре сей Сырт қы іс тер 
ал қа сы ның Сы рым ның Еділ-Жай ық ара сы на, Кас пий те ңі зі нің жа-
ға ла уы на, Жем-Са ғыз аты ра бы на қо ны ста нуы на рұқ сат бер ген жар-
лы ғы ық пал ет ті. Бі рақ Ре сей дің жа са ған «кең ші лі гі» ұзақ қа со-
зыл ма ды, әсі ре се, Орал ка зак-орыс әс кер ле рі қа зақ тар дың жер-су 
ие ле ну құ қы ла рын ке ңей ту ге үзіл ді-ке сіл ді қар сы шық ты. 
Ке зін де бір би көп ші лік тің ор та сын да отыр ған Сы рым ба тыр ды сы на мақ бо лып: 
«Әй, Сы рым, қа ра дан ту ып хан бол ға ның қа лай? Ай ыр дан ту ып нар бол ға ның қа­
лай? Жоқ тан бар бол ға ның қа лай?» – деп сұ рап ты. Сон да Сы рым: «Қа ра дан ту ып 
хан бол сам, хал қым қа ла ған шы ғар, ай ыр дан ту ып нар бол сам, атам жа ра ған шы­
ғар, жоқ тан бар бол сам, Құ дай қа ра ған шы ғар», – деп жау ап бер ген екен.
Қ.Мұ­хан­бет­қа­лиұлы
Та рих мы на ны ай қын көр се те ді. Ол – Сы рым ның өз хал қы на біл дір ген ас қан сүй іс пен­
ші лі гі; өз хал қын сат қан ел бас шы ла ры мен еш қа шан ымы ра лас пай тын ды ғы; өз Ота ны­
ның бос тан ды ғы үшін, оның мем ле кет ті гі ны ғай ып, да муы үшін жа нын ая май кү рес ке ні… 
Қа зақ тар ха лық қа мы үшін кү рес кен осы бір ба тыр ды еш қа шан есі нен шы ғар мақ емес.
М.П.Вят­кин
Зергер сөз
Бел гі лі та рих шы, шы ғы ста ну шы М.П.Вят кин өзі нің «Сы рым ба тыр» ат ты ең бе гін­
де Сы рым Да тұлы ның өмі рі мен қыз ме тін си пат тай ке ліп, ол жайлы: «Сы рым жас­
тайынан ақыл ды жә не әділ адам бо лып қа лып тас ты, 20 жа сын да Бай бақ ты ру ының 
биі атан ды», – дейді. Ге не рал­гу бер на тор Игель ст ром: «Ол (Сы рым Да тұлы) – тұ тас 
Ор да да ғы ең бе дел ді стар ши на. Ор да оны те гіс тың дай ды. Сы рым ның ұсы ныс та ры 
бар лық жи ын дар да сөз сіз орын да ла ды», – деген екен.
К.Те­мір­ха­нов­«Сы­рым­ба­тыр»

жүктеу/скачать 4,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: