Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары

238 
Қазіргі заманғы компьютерлік оқыту бағдарламаларының ішінде олардың 
мақсаты бойынша: компьютерлік оқулықтар, зертханалық практикумдар, пәнге 
бағытталған 
жинақтар, 
бағдарламаларды 
бақылайтын 
тренажерлер, 
анықтамалықтар болып қарастырылады. 
Компьютерлік оқыту бағдарламаларын дамыту және жетілдіру 
процесінде ерекше қызығушылық тудырады: әртүрлі мақсаттағы компьтерлік 
оқыту бағарламалары компьютерлік оқыту бағдарламаларын дамыту және 
жетілдіру, олардың функцияларын бір жүйеде біріктіру; көптеген оқу пәндерін 
бір уақытта қолдану мүмкіндіктері; бағдарламалық компоненттер мен оқу 
әдістемелік материалдардың құрамын кеңейту мүмкіндіктері мен құралдары; 
компьтерлік оқыту бағарламасын ақпараттық толықтыру мен дамытудың 
ыңғайлы құралдарымен толықтыру; оқытушгының компьютерлік оқыту,өзін-өзі 
оқыту және білімді бақылау процестерін ұйымдастыру, білім беру процесін 
басқару, оқу әдістемелік материалдарды толтыру және редакциялау, 
компьтерлік оқыту бағарламасын дамыту бойынша мүмкіндіктерін кеңейту. 
Аталған факторларды есепке алу жасалатын бағдарламалық жүйелерді 
компьютерлік оқыту ортасының жаңа жоғары деңгейіне шығарады. 
Компьютерлік оқытудың тиімді интеграцмяланған аспаптық компьтерлік оқыту 
бағарламасын 
әзірлеудің 
өзектілігі 
компьютерлік 
техника 
мен 
технологмялардың мүмкіндіктері дамыған сайын, сондай-ақ білімнің, оқу 
пәндерінің жаңа бөлімдері пайда болған сайын , оқу ақпаратының барлық үлкен 
бөліктерін дербес компьютерге көшіру шамасыда өсуде [1]. 
Ұсынылған перспективалы компьтерлік оқыту бағарламасы болуы тиіс 
маңызды қасиеттерді бөліп көрсетейік: ғаламдық «ашықтық»- оның ресурстарына 
қол жеткізу үшін де, компьтерлік оқыту бағарламасына сырттан қол жеткізу үшін 
де әлемдік ақпараттық кеңістікке қосылу мүмкіндігі; көпфункционалдық - 
компьтерлік оқыту бағарламасын әртүрлі мақсаттағы оқу-әдістемелік кешендердің 
және компьтерлік оқыту бағарламасының функцияларын қандайда бір дәрежеде 
қолдайтын компоненттерден тұруы тиіс; кешенділік – көптеген оқу пәндерін 
кешенді қолдау құралдарының болуы; интеграция- бағдарламалық, ақпараттық 
және әдістемелік компоненттерді біріктіру құралдарының болуы бейімделу - 
компьтерлік оқыту бағарламасының жұмысының әртүрлі режимдері мен 
параметрлерін таңдау және конфигурациялау құралдарының болуы; оқыту 
процесінің басты кейіпкерлеріне қатысты; білім алушыға қатысты - 
пайдаланушының графикалық интерфейсінің стандартты құралдарын қолдау және 
оның интуитивтілік дәрежесін аттыру арқылы қол жеткізіледі;оқытушыға 
қатысты-оқытушының қаражаты деңгейінде компьтерлік оқыту бағарламасының 
көптеген бейімделу құралдары мен толтыу және дамыту құралдарын іске асрыу 
арқылы қол жеткізіледі,бұл оқытудың әртүрлі әдістемелеріне қол 
жетімділікті,қолдау мүмкіндігі және білімді бақылау. 
Компьтерлік оқыту бағарламасының интеграциясы келесі аспектілерде 
көрінеді: 

WEB - технологиялар тетіктері арқылы телекоммуникация, мультимедиа 
және гипермедиа-гипермәтінді, аудионы, бейнені, графиканы, 
сканерленген кескіндерді, анимацияларды және т.б. қолдау көрсетіледі; 

239 
компьтерлік оқыту бағарламасы дерекқоры әртүрлі сипаттағы ақпаратты 
біріктіреді,сыртқы қосымшаларды компьтерлік оқыту бағарламасын 
құрамына қосуға болады; 

Білім алушының білімін нақтылау техникасы бойынша: жалпы-пәннің 
негізгі ережелерін білуді анықтайды; жеке нюанстарды түсінуді 
нақтылайды; көмекші-талқыланатын процестер мен құбылыстардың егжей- 
тегжейін түсінуді тексереді; бақылау –білімнің бар-жоғын тексереді; 
диагностикалық-сәтсіз жауаппен «білмеушілік орнын» анықтайды; 

Күрделілік дәрежесі бойынша: тақырыптық шығарылым 299 қиын 
(максималды балмен бағаланады); орташа күрделілік; жеңіл (минималды 
баллмен бағаланады); 

Оқушыға ыңғайлылық дәрежесі бойынша: ыңғайлы(жауап беруді 
жеңілдететін мәліметтер бар); бейтарап; шатастыратын; 

Қадамдар саны бойынша: бір сатылы, көп сатылы (дәйекті бөліктерден 
тұрады);сұрақтардағы кеңестер түрлерінің жіктелуі; жауапқа жақындық 
дәрежесі бойынша: дұрыс жауапты қамтиды;дұрыс жауапты 
қамтымайды; бьірақ оған әкеледі; дұрыс жауапты қамтымайды; мәселені 
қамту дәрежесі бойынша: ішінара; толық, артық, жалған: дұрыс емес 
пайымдаулар; сыртқы пайымдаулар; тұзақтар: екі немесе оданда көп 
ажырату қиын ақылға қонымды пайымдаулар; шатастыратын теріске 
шығарулар; біріктірілген. 

Жауаптарды қалыптастыру тәсілдерінің жіктелуі: балама кеңістіктерден 
жауап таңдау: жалғыз; көпше; бос(дұрыс жауаптың арасында жоқ). 

Жауап енгізу: жауап нөмірі; иә/жоқ; кілт сөз;тыныс белгілерін немесе 
байлам таңбаларын қолданатын кілт сөздер жиынтығы немесе синтаксистік 
құрылым; формула, өрнек, табиғи тілдің ерікті құрылысы; [2]. 

Ұсынылған жауап нұсқасына жетіспейтін сөздерді/таңбалар немесе 
әріптер/ енгізу; 

Жауаптың кілт сөздерін /бөліктерін/ ұйымдастыру және енгізу /немесе 
таңдау. 
Әрі қарай синтаксистік шаблондар семантикалық сөздіктің сөздік 
сипаттамаларына негіз болады, ал симантикалық модельге бейімделген 
құрастыру механизмдері табиғи тіл сөйлемдерінің 90 пайыздан астамының 
дұрыс байланыс графигін құруға мүмкіндік береді.Мәтіннің құрылымдық 
бірліктерінің сипаттамасы ең күшті сөйлем зат есімдермен сипатталады. Олар 
сөйлемнің қарапайым дәлелдерін ұсынады.Оларды сын есімдер нақтылайды, 
олар өз кезегінде дәлелдері бар функциялар болып табылады. 
Іздеу жүргізілетін мәтінге қатысты объектілерді шартты түрде бірнеше 
түрге жіктеуге болады: 1.Мәтіндегі зат есім:білім,тестілеу. 2. Сын есіммен 
нақтыланған зат есім:бақылау шаралары 3. Гениталдынемесе креативті 
жағдайда басқа зат есімдермен нақтыланған зат есімдер,тестілеу нәтижелері 4. 
Сын есімдерң бар зат есімдер,гениталды немесе жағдайда басқа зат есімдермен 
нақтыланған: бақылау шараларын жүргізу арқылу тестілеу мұндай бөлу 
салыстырмалы болып табылады. 

240 
Анализатордың нүктесі әрқашан құрылымның аяқталуының белгісі 
болып табылады. Оның артындағы барлық нәрсе жаңа дизайн болып саналады. 
Қос нүкте анализаторға конструкцияға Қос нүктеге дейін тұрған бірнеше сәйкес 
келетін бірнеше бірдей аргументтер қатынасатындығының белгісі ретінде 
қызымет етеді/бұл жағдайда ол «және» одағына ұқсас/, екінші жағынан күрделі 
аргументтерді нақтылайды және бөледі [3]. 
Мәтіндегі 
модельді 
қолдану 
Мәтін 
сөйлем 
фугкцияларының 
суперпозициясы болып табылады. Қазіргі алгоритмдер мен әдістер бүкіл 
мәтіннің тақырыбын анықтауға мүмкіндік береді, бұл құжаттарды жіктеу және 
рубрикацмялау жүйелері үшін қолайлы, бірақ терең талдау жүргізу үшін іс 
жүзінде қолданылмайды. Көбінесе соңғы пайдаланушыны бүкіл құжаттан тек 
бір жол қызықтыруы мүмкінү ол сізге танысу қажеттілігін айтады, мысалы, 
«жоғарыда сипатталған жадты бөлу алгоритмдері Windows операторлық 
жүйелерінде қолданылмайды». Алайда бұл мәселені диалогтық жүйелерді құру 
арқылы шешуге болады. Сұрақ-ждауап жүйелерін әзірлеу, табиғи тілдік 
интерфейсті құру кезінде құждатты тұтастай ғана емес , сонымен қатар оның 
жеке элементтерін де қарастыру өте маңызды. Сонымен қатар , аз мәтін үшін 
сөздердің пайда болу саны аз ақпараттық болуы мұмкін. Бұл жағдайда олар 
құрайтын байланыстардың санын қолданған жөн. Сонымен,жоғарыда 
келтірілген мысалда бірнеше сөздер /мысалы, «тестілеу», «білім»«болып 
табылады»/ екі рет кездеседі, ал қалғандары бір бірден кездеседі,, бірақ, 
«тестілеу», сөзі бірден бес байланысты құрайды. 
Ұқсас тәсілді негізгі семантикалық жүктеме жүктелген сөздер немесе 
терминдерді анықтауда қолдануға болады,бұл мәтін бойынша дерексіз 
сұрақтарға жауап ретінде қарастырылатын көптеген сөйлемдерді бөліп 
көрсетуге мүмкіндік береді,мысалы: тестілеу туралы не айтылды?». Егер сіз 
үлкен мәтінді алып, сөйлемдер немесе мәтіннің басқа лексикалық бірліктері 
бойынша терминдердің /сөздердің немесе сөз тіркестерінің/ байланыстарының 
санын графикке түсірсеңіз,онда талданатын терминнің немесе сөздің 
кездесіп,байланыстар түзетінін көруге болады. 
Тізбекті немесе параллель байланыспен байланыста сөйлемдер негізгі 
сөздердің тікелей қозғалысымен анықталалады,яғни,алдыңғы сөйлемде 
берілген сөйлемдегі негізгі позицияда тұрған немесе оның негізін қайталайтын 
сөз бар сияқты. Жеке емес сөйлемдерде негізгі екпін айыптау жағдайындағы зат 
есімге аударылады. Номинативті жағдай сөйлемдегі негізгі объектіні нақты 
көрсетеді,оған қатысты сөйлем құрылады. 
Семантикалық стресс ауысқан кезде,әдетте,бір сөйлемде жаңа объект 
көрсетіледі,ал екіншісінде сөйлемнің негізінде жаңа семантикалық сөз 
қайталанады. Егер мағынаны етістік арқылы беру болса,онда байлам сөздер 
арқылы жүзеге асырылады анықтауыштар:бұл үшін,тіпті т.б. байланысты емес 
сөйлемдерде ортақ сөздер болмайды. Алынған сөйлемдер әдетте «сондықтан», 
ол үшін» және т.б. сөздерден басталады. Олар нәтижеге әкелетін ұсыныстардың 
алдында тұра алады.Қорытындылар мәтіндегі сөйлемдердің байланысы,егер ол 
ресімделген болса,сұраққа жауап ретінде бірнеше сөйлемді талдауға болатын 
мәтіннің шекараларын анықтауға мүмкіндік береді.Сұрақ-жауап жүйелеріндегі 

241 
мәтінді талдау үшін сөйлемдердің мүмкіндігінше толық және дәл графигін алу 
қажет. Сөйлем графигін талдауды математикалық және лингвистикалық 
әдістермен біріктіруге болады. Сөйлем графигін талдау ережелерін қолдана 
отырып,мәтінді білім базасына немесе мәліметтер базасына ішінара көрсетуге 
және автоматты түрде байланыс орнатуға болады. Мәтінді білім қорына немесе 
мәліметтер базасына дәлірек көрсету үшін қажет 

жүктеу/скачать 9,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: