қ арулан д ы руы м ы з керек». « Қ азір гі зам ан туралы о й л а н а о ты р ы п , —
деп ж алғасты рған ойы н одан әрі автор, — мы надай ойға келесің : Рссей
мемлекетінде әрекет ж асап , бақы тты тұру үш ін ғы лы мды , өнерді үйре-
ну ж ә н е оры с тілін білу к аж ет. Бұл үш ін м ектеп к е р е к , ал оған то р т-
бес үй дің ш амасы келм ей ді. Елді м екен д ер мен к е н т салуд ан б аск а
ш ы ғар ж ол ж о к » .114
Сонымен бірге М. С ералин «Айқап» беттерінде мұсы лмандарды ң қа-
сиетті кітабының мазмұнын ыңғайлы, түсінікті нысанда баяндауға ты ры-
сқан авторлардың мақалаларын ж ариялап отырды.
«Айқап» ж урналы ны ң қ а за қ ф ольклоры н зерттеудегі, абайтануды
калыптастырудағы, орыс ж әне дүниежүзі класси калы қ әдебиетінің руха-
ни мұрасын насихаттауда атқарған рөлі зор.
Сонымен бірге ж урнал беттерінде кейде ж аңа өдіспен оқы туға түрік-
татар көзқарасын уағыздайтын жарияланымдар басылып отырды. М .-Ж . Кө-
пеевтің, Д. Кдшкынбайұлының және басқалардың макалаларында діншілдік
ж әне шариғатка бейімдік сарыны болды. «Айкап» беттерінде түркі-татар
тілінде жаңа өдіспен окытуға артыкшылык берген, А. Байтұрсыновтың казақ
жазуы саласыңдағы реформаторлык ізденістеріне карсы ш ыккан авторлар
ұйымдастырылған түрде жарияланып отырды.
Бірінш і дүниеж үзілік соғы сты ң басталуы ж ағдайы нда едәуір ш ие-
леніскен зор карж ы киы нды ктары , зиялы ларды ң бір б өлігін ің сол кезге
карай өзінің көркем дік толы скандығы мен, к а зак әдеби тілін түлетуімен,
стилінің сындарлылығымен ж өне ең бастысы — толғағы жеткен жалпыұл-
ттык проблемаларды коюымен әйгілі болған «Қазак» газеті жағына шығуы
1915 ж ы лды ңтамы зы нда «Айкап» журналы шығуының тоқтатылуы на се-
беп болды.
Ағартушылардың өздері арасында түңіліс етек жайды, олардың ката-
рында: револю циялы к өдістерді жақтауш ы ларға ж ән е ұстамдылы к пен
ымырашылдыкты жактауш ыларға жіктелу терендей түсті. Бүкіл XX ғасыр
бойында өдебиетте ж урналдың жабылу себептері мәселесі бойынш а дау
жүрді. Пікірсайыска салынбай, ғасырдың басындағы ұлт-азаттық қозғалы-
сы қайраткерлерінің қайсыбірі орыс револю циялары ны ң ж ән е сам одер
жавие күйреуінің қарсаңы нда ең басты ұлтты к коғамды қ-саяси ж өне ғы-
лыми-әдеби басылымға айналған «Қазак» газетін құрушы үштікпен (А. Бай-
тұрсынов, Ә. Бөкейханов, М. Д улатов) бәсекелесе алуы екіталай екенін
ғана ескерте кеткен жөн.
Достарыңызбен бөлісу: