91
табылғанша «Джами – ат –Таварих» –«Жылнамалар жинағы» деп атауды
ұсынған.
Ол жырақта жүрсе де, қазақ хандарының саяси-әлеуметтік жағдайлары,
Қазақстанда рулық-патриархалдық қатынас қалыптасуы, хан төңірегіндегі
сұлтандар
мен
қаршылар,
бектер
мен
хафиздер
т.б.
жайында
деректімәліметтержазып қалдырды. Автор Шығыс елдеріне, оның шаһарларына
шолу
жасап,қазақ
сахарасын
мекендегенжалайыр,арғын,қыпшақ,қаңлы,найман,керей,алшынт.б. түркі ру-
тайпаларына тарихи сипаттама берді.
«
Мен дүние жүзіндегі неше түрлі мемлекеттерді аралаған, әділ үкім, нақыл
сөздерге қанық көптеген кітап оқыған адаммын»,
дейді ол өзі жайында.
Мұнда қазақ хандығыныңХ ғасырдың басынан бергі ішкі-сыртқы жағдайлары,
қазақ тайпаларының халық болып қалыптасуы, оның халықаралық жағдайлары,
хандардың және олардың төңірегіндегі түрлі әлеуметтік топтардың саяси
ахуалдары жөнінде аса құнды мәліметтер берілген.
Еңбек үш бөлімнен тұрады: Борис Годунов билігін бейнелеу; Рашид ад-Диннің
«Джами ат-Таварих» атты еңбегінің қысқаша аудармасы; Орыс ханның Ораз
Мұхаммед сұлтанға дейінгі қысқаша аудармасы.
Ол Рашид ад-Диннің парсы тіліндегі «Жамиат-тауарих» шежіре кітабына
сүйене отырып, Шыңғысхан әулеті және оның өзі жайында аса мол деректер
келтіреді, қазақ хандарыныңөмірбаянынатоқталады. Онда қазақ жері, оның
қалалары, ХIII–ХVӀ ғ. Аралығындағы қазақ жеріндегі оқиғалар, қазақ
хандарының ішкі-сыртқы жағдайлары, әлеуметтік топтар және қазақжерін
мекендеген ежелгі рулар бірлестігі жайындадеректербар.
Бұларға қосымша алтынордалық ірі қайраткер Едіге батыр жайында дастаны
берілген. Қадыр Әлінің бұлеңбекті жазудағы негізгі мақсаты – өз әміршісі
Шыңғыс хан ұрпағы Ондан сүлтанның баласы Оразмұхаммедтің хан тағына
лайық екенін дәлелдеу. Екінші бірмақсат: патша Борис Федоровичтің мәңгі
әділдігін, ақтығын айту және тағы жоғары мәртебелі Оразмұхаммед ханды
жоғары мәртебеліпатшаныңқүрметпен хандыққа отырғызғанын көрсету үшін
жазылды.
Қадыр Әлі би еңбегініңқазақ халқының,қазақ хандығыныңқалыптасу процесін
зерттеп білуде алатын орны ерекше.
Әдебиет
Достарыңызбен бөлісу: 
